بررسی نقش عوامل فیزیوگرافی بر روی پارامترهای دمایی موثر بر تبخیر و تعرق (مطالعه موردی: استان یزد)

تبخیر یکی از پدیده‌های مهم اقلیمی به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک محسوب می‌شود. برآورد میزان تبخیر از دیدگاه مدیریت منابع آب به لحاظ تاثیر آن بر بیلان آبی حوزه‌ها، خشکی یا مرطوب شدن هوا، خشک سالی‌ و حتی بر روی تغییر اقلیم یک منطقه دارای اهمیت زیادی است. این پدیده نیز متاثر از بسیاری پارامترهای اقلیمی از جمله دما، رطوبت، سرعت باد، ساعات آفتابی و عوامل دیگر می‌باشد. هدف از انجام این تحقیق بررسی نقش عوامل فیزیوگرافی بر روی دما به عنوان یکی از مهم ترین عوامل موثر بر تبخیر و تعرق می باشد. کمبود داده های اندازه گیری شده اقلیمی در مناطق خشک و نیمه خشک کشور ایجاب می کند که مطالعات منطقه ای برای برآورد میزان تبخیرو تعرق با حداقل داده مورد توجه قرار گیرد. به این منظور با جمع‌آوری داده‌های بیشینه، کمینه و میانگین دما در استان یزد و بررسی رابطه این پارامترها با دو مشخصه فیزیوگرافی منطقه شامل عرض جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا سعی شد به طور غیر مستقیم رابطه تبخیر و تعرق با این دو پارامتر محاسبه شود. در این تحقیق از 10 ایستگاه هواشناسی دارای آمار دراز مدت قابل قبول که در سطح استان دارای پراکنش خوبی بودند، استفاده شد. ابتدا با تجزیه و تحلیل داده ها به کمک رگرسیون چندگانه رابطه بین پارامترهای دمایی با ارتفاع از سطح دریا و عرض جغرافیایی تعیین و سپس با استفاده از قابلیت‌های سامانه اطلاعات جغرافیایی، نقشه های هر یک از این پارامترها برای کل منطقه مطالعاتی تهیه شد. با تهیه نقشه‌های مربوط به پارامترهای موثر در تبخیر و تعرق مرجع، نقشه‌های هم تبخیر منطقه مطالعاتی با اعمال معادله هارگریوز - سامانی در ماه‌های مختلف سال ترسیم و به کمک هیستوگرام‌های حاصله از آنها اقدام به تحلیل مکانی و تغییرات زمانی تبخیر و تعرق در سطح استان شد. نتایج بدست آمده از این پژوهش نشان داد که عوامل فیزیوگرافی حاکم بر منطقه مورد مطالعه، نقش موثری بر روی تبخیر و تعرق (با ضریب تعیین 69/0 تا 94/0 در ماه های مختلف سال) دارند.