بررسی روند طوفان‌های گردوخاک با استفاده از شاخص dsia در جنوب‌شرق ایران و ارتباط آن با شاخص ndvia

طوفان‌های گردوخاک پدیده‌هایی طبیعی اما با اثرات جدی و مخرب بر محیط‌زیست و جوامع انسانی هستند. منطقه جنوب‌شرق ایران یکی از فعال‌ترین منابع طوفان گردوخاک در ایران است و مشکلات و تهدیدهای جدی را به‌ویژه در سال‌های اخیر به‌دنبال داشته است. هدف این مطالعه، بررسی تغییرات ناهنجاری مکانی و زمانی طوفان‌های گردوخاک در جنوب‌شرق ایران طی یک دوره زمانی 21 ساله (2020-2000) و ارتباط آن با تغییرات ناهنجاری مکانی و زمانی پوشش گیاهی در منطقه مورد مطالعه است. برای انجام این هدف از شاخص dsia و ndvia استفاده شد. در آخر، با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون ارتباط بین شاخص dsia وndvia  مورد بررسی قرار گرفت. روند تغییرات زمانی شاخص dsia از سال 2000 تا 2012 در بیشتر سال‌ها مثبت و افزایشی است و بیشترین مقدار dsia در سال 2012 رخ داد که برابر با 96 درصد است. سپس از سال 2012 تا 2020 این روند به صورت کاهشی بود و کمترین مقدار dsia برابر با 67- درصد مربوط به سال 2020 است. همچنین با حرکت از شرق به غرب منطقه مورد مطالعه، از مقدار شاخص dsia کاسته شد. نتایج نشان داد تغییرات ndvia از سال 2000 تا 2012 نزولی است (کمترین مقدار برابر با 12- درصد در سال 2007)، اما از سال 2012 تا 2020 روند تغییرات صعودی است (بیشترین مقدار برابر با11+ درصد در سال 2014). به علاوه، نتایج همبستگی پیرسون نشان داد شاخص dsia به‌طور معنی‌داری با شاخص ndvi همبستگی دارد، این همبستگی به صورت منفی است (p-value<0.05 r=0.52) . با توجه به همبستگی منفی و معنادار بین شاخص ndvia و dsia، از سال 2012 تا 2020 همراه با بهبود شرایط پوشش گیاهی و افزایش شاخص ndvia از میزان شاخص dsia کاسته شد. تاثیر این همبستگی به صورت مکانی نیز مشاهده شد، به‌صورتی که با حرکت از شرق به غرب منطقه با افزایش شاخص ndvia از میزان dsia کاسته شد. نتایج این مطالعه می‌تواند اطلاعات کلیدی را در برنامه‌ریزی و کاهش اثرات طوفان‌های گردوخاک در جنوب‌شرق ایران در اختیار تصمیم‌گیران قرار دهد.

investigating the trend of dust storms by dsi anomaly in southeast iran and its relationship with the ndvi index

dust storms are natural phenomena but with serious and destructive effects on the environment and human societies. the southeast region of iran is one of the most active sources of dust storms in asia, dust storms occur in this region almost all year round, but their frequency is higher in summer and spring. this study aims to investigate the dust storm anomaly in the southeast of iran during a period of 21 years (2000-2020) and its relationship with vegetation anomaly changes. the dsia was used to examine the spatial and temporal changes of dust storms, and the ndvia was used to examine the changes in vegetation anomalies in the region. the correlation between dsia and ndvia was determined by using pearson’s coefficient. the temporal trends of dsia show that from 2000 to 2012, it had a positive and increasing trend in most of the years of the study, and the highest value of dsia occurred in 2012, which is equal to 96%. then, from 2012 to 2020, this trend has been decreasing, and the lowest value of dsia equal to -67% was observed in 2020. also, moving from east to west of the studied area, the value of the dsia decreased. the temporal trends of the ndvia show that from 2000 to 2012, the trend of changes is downward, but from 2012 to 2020, the trend of changes is upward. in terms of time, the highest value of the ndvia index is related to 2014, and in general, since 2012, this index has had positive and increasing changes. pearson correlation results showed that the dsia index is significantly correlated with the ndvi index, this correlation is negative (p-value<0.05 r=0.52) due to the negative and significant correlation between the ndvia index and the dsia index. since 2012, with the increase of the ndvia index and the improvement of vegetation conditions, the dsia index has decreased. the effect of this correlation was also observed spatially, as moving from east to west of the region, with the increase of the ndvia index, the amount of dsia decreases. these results can be useful for decision-makers to assess the risks of dust storm impacts and reduce its negative consequences in the southeast parts of iran.