راهبردهای تنوع زیست‌فرهنگی در ذخیره‌گاه زیست‌کره هامون

در ذخیره‌ گاه ‌های زیست ‌کره، تنوع زیست‌ فرهنگی به‌عنوان کلید روابط بین فرهنگ و طبیعت مطرح می ‌شود. استفاده از روش‌ های متفاوت مدیریت راهبردی از جمله swot می ‌تواند حفاظت پایدار ذخیره‌ گاه زیست‌ کره را تضمین کند. هدف این پژوهش، کاربرد مدل swot در شناسایی راهبردهای ذخیره‌گاه زیست‌کره هامون در جنوب‌شرق ایران است. برای این کار با توزیع 30 پرسشنامه بین کارشناسان منابع طبیعی و محیط‌زیست، عوامل داخلی و خارجی تاثیرگذار بر تنوع زیست فرهنگی ذخیره‌گاه مشخص شد. یافته ‌ها نشان داد که از بین عوامل داخلی، بیشترین نقطه قوّت و ضعف را به ترتیب وجود گودال ‌های آبی و واقع‌شدن در منطقه خشک تشکیل می ‌دهد. از بین عوامل خارجی، بیشترین امتیاز فرصت و تهدید را به ترتیب مدیریت روابط بین انسان و طبیعت در ذخیره‌ گاه و وابستگی تالاب به منابع آبی خارج از کشور و عدم‌تعهد کشور افغانستان به حق‌ آبه تالاب به خود اختصاص داد. مجموع امتیازات ماتریس ‌های ارزیابی عوامل داخلی 3.05 و عوامل خارجی 2.71 محاسبه شد. این امتیاز برای تهدیدات و ضعف‌ ها 2.91  بوده که بیشتر از امتیاز قوّت ‌ها و فرصت ‌ها 2.84 بوده است. با توجه به امتیاز بالاتر تهدیدات و ضعف ‌ها نسبت به قوّت‌ ها و فرصت‌ها، راهبردهای تدافعی (wt) به عنوان بهترین راهبرد پیشنهاد شد. ارائه طرح حفاظتی بر اساس الگوهای ذخیره‌ گاه ‌های زیست ‌کره، تهیه برنامه مدیریت یکپارچه زیست‌ فرهنگی و هماهنگ در خصوص سیاست ‌ها و تصمیم ‌گیری‌ ها بین دستگاه‌ های اجرایی ذی‌نفع، تهیه و اجرای طرح مدیریت جامع منابع آب به منظور احیای تالاب های هامون و بالابردن آگاهی مردم و جوامع محلی در خصوص ارزش‌های زیست فرهنگی ذخیره‌گاه زیست‌کره هامون از مهم‌ترین راهبردهای تدافعی پیشنهادی بوده است. افزون بر آن، راهبردهای تهاجمی (so)، رقابتی (st) و محافظه‌کارانه (wo) نیز در اولویت‌های بعدی ارائه شد. اجرای این راهبردها می تواند در مدیریت و برنامه‌ ریزی فعلی و آینده تنوع زیست‌ فرهنگی و تصمیم‌ گیری و سیاست گذاری موثرتر ذخیره‌ گاه زیست ‌کره هامون کمک نماید.

biocultural diversity strategies in hamoon biosphere reserve

in biosphere reserves, biocultural diversity is proposed as the key to the relationship between culture and nature. the use of different methods of strategic management, including swot, can ensure the sustainable conservation of the biosphere reserve. the purpose of this research is the application of swot model in identifying internal and external strategic factors and strategies of hamoon biosphere reserve in southeastern of iran. for this, internal and external effective factors on biocultural diversity of hamoon biosphere reserve were developed by distributing 30 questionnaires among natural resources and environment experts. the results showed that among the internal factors, the strongest and weaknesses were the presence of water pits and being located in a dry area, respectively. among the external factors, the highest points of opportunities and threats were assigned to the management of the relationship between man and nature in the biosphere reserve and the dependence of the wetland on water resources outside the country and the non-commitment of the country of afghanistan to the water rights of the wetland. the total score of internal factors assessment matrices is equal to 3.05 and the score of external factors is 2.71, also the total score of threats and weaknesses (2.91) is more than the scores of strengths and opportunities (2.84). due to the greater score of threats and weaknesses compared to strengths and opportunities, defensive strategies are suggested as the best strategies for our study area. presentation of conservation plans based on the patterns of biosphere reserves, preparation of integrated and consonant biocultural management in relation with policies and decisions between performance organisations, preparation and performance of comprehensive plan of water resources for hamoon wetland restoration and raising of people awareness and local communities on biocultural values of hamoon biosphere reserve are the most important suggested defensive strategies. furthermore, offensive (so), competitive (st) and conservative strategies (wo) are presented in the next priorities. these strategies can help in the current and future management and planning of biocultural diversity and more effective decision-making and policy-making of the hamoon biosphere reserve.