تاثیر سیستم کشت بر خصوصیات مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه علف ‌لیمو (cymbopogon citratus)

محدودیت اراضی مستعد کشت گیاهان دارویی در مناطق خشک منجر به بهره‌برداری بیش از حد از گیاهان مراتع برای مصارف دارویی شده که پیامدهای مخرب زیست‌محیطی زیادی بدنبال داشته است. مطالعه حاضر با هدف امکان استفاده از سیستم ‌های هیدروپونیک و آکواپونیک به عنوان روش‌های جایگزین برای کشت گیاه علف لیمو (cymbopogon citratus) اجرا گردید. بدین منظور، آزمایشی بر پایه طرح کاملاً تصادفی با 5 تکرار در دانشگاه یزد اجرا گردید و اثر سه محیط کشت هیدروپونیک، آکواپونیک و خاک بر خصوصیات مختلف گیاه علف لیمو بررسی گردید. نتایج بدست آمده بیان گر تاثیر معنی ‌دار محیط کشت بر برخی از خصوصیات مرفولوژیکی گیاه علف لیمو از قبیل طول ریشه، قطر غلاف، ارتفاع و زیست‌توده خشک کل گیاه بود، به طوری که سیستم هیدروپونیک صفات مذکور را نسبت به کاشت خاکی به ترتیب به میزان 133، 33.3، 40.9 و 56.5 درصد افزایش داد. سیستم کاشت آکواپونیک پس از هیدروپونیک قرار گرفت و صفات مورد بررسی را در مقایسه با کشت در بستر خاک بطور معنی‌ داری افزایش داد. نوع بستر کشت بر غلظت عناصر ماکرو و میکرو اندام هوایی گیاه (بجز پتاسیم) نیز تاثیر معنی‌ داری داشت. بیشترین مقدار ازت در سیستم هیدروپونیک، بیشترین مقدار فسفر و منیزیم در سیستم آکواپونیک و بیشترین مقدار کلسیم، سدیم، آهن و روی در سیستم کشت در خاک مشاهده شد. همچنین میزان کلروفیل، پروتئین، چربی، فیبر و خاکستر گیاه نیز تحت تاثیر محیط کشت قرار گرفت در حالی که تیمارهای مورد بررسی اثر معنی‌ داری بر غلظت پرولین و هیدرات‌ های کربن گیاه نداشتند. به طور کلی، نتایج این تحقیق بیانگر تفاوت سه بستر مورد بررسی بر صفات مرفولوژیکی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی علف لیمو به عنوان یک گیاه دارویی در مناطق خشک بوده و امکان استفاده از محیط‌های کشت هیدروپونیک و آکواپونیک به عنوان جایگزینی مناسب برای کشت این گیاه در این مناطق را نشان داد. با این حال، ضروری است که جنبه‌های اقتصادی تولید گیاه علف لیمو در سیستم ‌ها ی مذکور و همچنین اثر بستر کاشت بر ترکیبات ثانویه این گیاه در تحقیقات آینده مورد بررسی قرار گیرد.

the effect of the cultivation system on the morphological, physiological and biochemical characteristics of lemongrass (cymbopogon citratus)

the scarcity of cultivable land for medicinal plant growth in arid regions has resulted in the excessive utilization of pasture plants for medicinal applications. the objective of this study was to investigate the potential of hydroponic and aquaponic systems as alternative approaches for cultivating lemon grass (cymbopogon citratus). thus, an experiment based on a completely randomized design with five repetitions was conducted in yazd university and the impact of three different cultivation systems (hydroponic, aquaponic, and soil) on the different characteristics of lemongrass were determined. the results demonstrated a significant impact of the cultivation systems on various morphological attributes of the plant including root length, stem diameter, height, and total plant dry biomass. the hydroponic system improves these aforementioned characteristics by 133%, 33.3%, 40.9%, and 56.5%, respectively, when compared to traditional soil planting methods. the aquaponic was found to be ranked lower than the hydroponic system, but it demonstrated a significant improvement in the investigated traits when compared to soil bed cultivation. the influence of different culture systems on the concentration of macro and microelements (excluding potassium) in the aboveground part of the plant was found to be statistically significant. the hydroponic system exhibited the highest nitrogen concentration, while the highest levels of phosphorus and magnesium were observed in the aquaponic system. conversely, the soil cultivation system displayed the highest concentrations of calcium, sodium, iron, and zinc. furthermore, the culture medium had a significant impact on the levels of chlorophyll, protein, fat, fiber, and ash in the plant. however, the investigated treatments did not show any significant influence on the concentration of the plant’s proline and carbohydrates. overall, the findings of this study demonstrate the significant impact of three examined cultivation systems on the morphological, physiological, and biochemical attributes of lemongrass as a medicinal plant. moreover, the potential utilization of hydroponic and aquaponic beds as viable alternatives for cultivating this plant in arid regions is indicated. however, it is necessary to investigate the economic aspects of lemongrass plant production in the mentioned systems as well as the effect of planting substrate on the secondary compounds of this plant in future research.