بررسی تاثیر سناریوهای آبخیزداری بر دبی و رسوب با استفاده از مدل swat در مناطق خشک و نیمه‌خشک

سیل و فرسایش خاک از مهم‌ترین مشکلات حوزهای آبخیز کشور است که باعث هدر رفت خاک، کاهش حاصلخیزی خاک، کاهش پوشش گیاهی، افزایش رواناب و سیلاب های شدید می گردد. عملیات های آبخیزداری شامل عملیات بیولوژیکی و میکانیکی می شوند که باعث حفاظت آب و خاک می ‌شود، ولی برای این که مشخص شود در یک منطقه کدام روش و چه تعداد سازه تاثیرگذارتر است، نیاز به بررسی دارد. در این تحقیق برای بررسی تاثیر طرح ‌های آبخیزداری بر فرسایش و رسوب در حوزه آبخیز رودخانه سرباز استان سیستان و بلوچستان از مدل هیدرولوژیکی swat و سناریوسازی ساخت سازه ‌های آبخیزداری در آبراهه ها استفاده شد. پس از آماده‌سازی مولفه ‌ها و داده‌های ورودی، مدل برای یک دوره 17 ساله (1999تا 2016) واسنجی‌شد. سپس طی یک دوره پنج ساله (2017 تا 2021) صحت سنجی گردید. نتایج آنالیز حساسیت نشان داده پارامترهای آلفا در جریان برگشتی و  شماره منحنی اولیه برای شرایط رطوبتی متوسط در روش scs بیشترین تاثیر را در واسنجی و صحت سنجی شبیه‌سازی داشته اند. نتایج بدست آمده از واسنجی رواناب با ضریب نش-ساتکیف 0.76‌ و ‌ضریب تبیین 0.86 و برای رسوب به ترتیب 0.53 و 0.58 بدست آمد. نتایج سناریو تاثیر سازه ‌های آبخیزداری نشان‌دهنده کنترل نزدیک 15 درصد رسوب و تاییدکننده آن است که اقدامات آبخیزداری قادرند رواناب، فرسایش خاک و انتقال رسوب در منطقه را کاهش داده و کنترل نمایند. در این میان توجه به مسائل مالی طرح را باید در انتخاب سناریوهای آبخیزداری نیز در نظر داشت.

the effect of watershed management scenarios on discharge and sedimentation with swat model in arid and semi-arid regions

flooding and soil erosion are a significant issue in the watershed areas of iran. the result of this is soil lost, soil fertility decreases, vegetation decreases, run-off increases, and severe floods. there are various watershed operations, including biological and mechanical, which protect water and soil, however, it is necessary to investigate which method and how many structures should be used in an area to be more effective. in this research, swat hydrological model and scenario building of watershed structures in waterways were used to investigate the impact of watershed management projects on erosion and sedimentation in sarbaz river watershed, sistan and baluchistan province. after preparing the input parameters, the model was recalibrated for a 17-year period (1999-2016) and then validated over a five-year period (2017-2021). the results of the sensitivity analysis showed that the alpha parameters in the return flow and the initial curve number for medium humidity conditions in the scs method had the greatest effect on the calibration and validation of the simulation. the results obtained from runoff calibration were 0.76 nash- sutcliffe coefficient and 0.86 explanation coefficient, and 0.53 and 0.58 respectively for sediment. the scenario’s results have regulated the impact of watershed structures on nearly 15% of the sediment. watershed measures are capable of reducing and controlling runoff, soil erosion, and sediment transfer in the region, as demonstrated by these results. in the meantime, attention should also be given to the financial issues of the plan when selecting watershed scenarios.