تعیین سهم کاربری های مختلف اراضی در تولید رسوب تپه های ماسه ای با استفاده از روش انگشت‌نگاری (مطالعه موردی: منطقه گچین بندرعباس)

شناخت منشاء تپه های ماسه ای در مطالعات کنترل فرسایش بادی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به دلیل وجود مشکلات زیاد در کاربرد روش های سنتی، روش انگشت نگاری یا به عبارتی منشاءیابی به عنوان روشی جایگزین و مناسب مورد توجه محققین مختلف قرار گرفته است. در این روش خصوصیات فیزیکی، ژئوشیمیایی و آلی رسوب و منابع آن برای تعیین منابع اصلی رسوب و اهمیت نسبی آنها مورد استفاده قرار می‌گیرند.. در این تحقیق سعی شده که با بهره گیری از ترکیب مناسبی از عناصر ژئوشیمیایی که قادر به جداسازی کاربری های مختلف اراضی می‌باشند، سهم کاربری ها در تولید رسوب تپه های ماسه ای در منطقه گچین واقع در شهرستان بندرعباس تعیین شود. ابتدا تعداد 28 نمونه از منابع احتمالی رسوبات و تپه های ماسه ای برداشت و سپس دانه بندی آن ها انجام شد. بعد از به دست آوردن داده های مورد نظر، روش های آماری مانند کروسکال والیس و تحلیل تشخیص برای بررسی توان ردیاب ها و تعیین ترکیب بهینه از ردیاب ها انجام گردید. نتایج حاصل از تحلیل تشخیص نشان داد که سه ردیاب p، na و mg از بین ردیاب های p، na، mg، mn، fe، zn، ca، cu، ni و k به عنوان ترکیب بهینه جهت جداسازی کاربری های اراضی در منطقه مناسب هستند. در نهایت با استفاده از مدل های چند متغیره ترکیبی در تولید منابع رسوب، سهم کاربری های اراضی کشاورزی، جنگل های دست کاشت، مرتع و اراضی بایر به ترتیب برابر 2.85، 2.85، 31.25 و 63.05 به دست آمد. خطای نسبی مدل ترکیبی برای برآورد سهم کاربری های مختلف در تولید رسوب برابر 7.65 درصد و ضریب کارایی مدل 92.35 درصد محاسبه شد. مقادیر خطای نسبی و کارایی مدل، نشان دهنده این هستند که روش انگشت نگاری توانایی بالایی در تفکیک منابع تولیدکننده رسوب دارد.

Source apportionment of different land uses in sediment production of sand dunes using Fingerprinting Method (A Case Study: Gachin, Iran)

Recognition of source areas of sand dunes is very important in wind erosion control projects. Due to the difficulties in application of traditional methods in recognition and determination of the sediment source apportionment, fingerprinting method (source identification), as an alternative and suitable method has been considered in several studies. This method, determines the source areas of sediment using physical and chemical characteristics of sediments, rocks and soils of different sources. In the current research, sediment production share of these sources is determined through the use of appropriate combination of separation properties of sediment. Furthermore, using appropriate combination of geochemical elements capable of isolating different land uses, the contribution of each land use to the production of sand dunes was determined in Gachin, Iran. Initially, 28 samples were taken from the possible sources of sediment and sand dunes, and then statistically investigated through analysis of variance and KruskalWallis to identify the optimal combination of tracing tracers. The results revealed that of the all tracers, P, Na and Mg were the optimal combination for differentiating land uses in the region. Outputs of Composite Multivariate method showed that the percentage contribution of pasture land, agricultural land, forest planting, and bare land appeared to be 31/25, 2/85, 2/85 and 63/05, respectively. The relative error of the hybrid model to estimate the contribution of different applications in the production of sediment was equal to 7/65 % with a correlation coefficient of 92/35. In conclusion, considering the relative error and capabilities of fingerprinting technique, it has been demonstrated that this technique has an acceptable performance for the sediment source apportionment.