مدل نظری قراردادهای ساخت، بهره برداری و انتقال در محیط پیچیده (مطالعه ی چندموردی: قراردادهای مشارکت آزادراهی ایران)

تامین مالی بالا و دوره‌ی بهره‌برداری طولانی، دو جنبه‌ی مهم اثرپذیری قراردادهای مشارکتی از محیط پروژه هستند. ساختار قراردادهای مشارکتی در ایران به جهت عدم تناسب با محیط پیچیده‌ی پروژه، اهداف عملکردی را با مشکل مواجه کرده است. هدف اصلی پژوهش حاضر، شناسایی عوامل محیطی موثر، چالش‌ها، موانع بستری، نحوه‌ی تعامل و پیامدهای حاصل از قراردادهای مشارکت آزادراهی است. راهبرد مطالعه‌ی موردی، رویکرد کیفی و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با نظریه‌ی داده‌بنیاد، ویژگی‌های عمده‌ی روش‌شناسی پژوهش حاضر هستند. یافته‌های حاصل از چهار مورد آزادراهی، ابتدا نشان دادند که قراردادهای مشارکت، بدون توجه به چرخه‌ی عمر و بهره‌برداری طولانی منعقد شده‌اند. در دوره‌ی ساخت، علی‌رغم سعی در عملکرد همدلانه، ولی به دلیل فهم ناقص از تعهدهای قراردادی و انتقال نامناسب ریسک‌ها، معیارهای عملکردی رضایت‌بخش نیستند. همچنین در دوره‌ی بهره‌برداری نیز به دلیل افزایش هزینه‌ها، ناکافی بودن درآمد و افزایش پیچیدگی محیطی، بازگشت سرمایه در ابهام قرار گرفته است. مدل زمینه‌یی به‌دست آمده، قراردادهای مذکور را نابالغ و با طرفین ناراضی نشان می‌دهد.

theoretical model of built, operate and transfer contracts in a complex environment multi-case study: iran freeway partnership agreements

build operate transfer (bot) contracts in public private partnership process have two important features: large budget and long life cycle. for these two reasons, these contracts are sensitive to the environment and face many problems in complex environments, such as the project environment in iran. the structure of freeway partnership contracts in iran does not fit a highly complex environment and so, performance targets are not achieved. the main purpose of this study is to identify the effective environmental factors, challenges, contextual obstacles, strategies, and outcomes in association with freeway partnership contracts. therefore, with the help of this knowledge, a theoretical model can be developed. case study strategy, qualitative approach, and data analysis by grounded theory are the main features of the research methodology. the findings of four freeway cases showed that the partnership contracts were developed without considering the long life cycle. then, in the course of the construction, despite the effort in gathering many different opinions and expertise, satisfactory performance criteria were not established due to weak understanding of contractual obligations and risks. also, in the operating period, the return on investment remains ambiguous due to increased costs, insufficient revenue, and high environmental complexity. in general, these contracts are defined as immature with dissatisfied parties. therefore, according to the obtained facts, few investors express interest in public-private partnership contracts and are less desirable to investors. the private sector does not view infrastructure projects as idealistic and task-oriented but rather hunger for economic interests, mainly. thus, in order to advance its goals, the public sector must have a different view of such investments. also, the existing contract system, which is based on the employer-contractor experience, in order to fit the complex environment and achieve development goals, must prioritize structural reforms and normative changes in the contracts and strategies of the parties.