جستجو در احوال و ضرورت تصحیح انتقادی دیوان فطرت مشهدی

با گذشت نزدیک به یک قرن از آغاز تصحیح انتقادی متون کهن در ایران و کوشش محقّقان در نشر آثار ادب فارسی، هنوز کثیری از متون گذشته تصحیح و منتشر نشده است. تصحیح انتقادی و عرضۀ این متون علاوه بر ارزش مستقل، زمینه را برای پژوهش های دیگر فراهم می کند. از جملۀ این متون دیوان میرمعزّالدّین محمّد مشهدی(م: 1101) متخلّص به فطرت، معزّ و موسوی، شاعر برجستۀ سبک هندی در نیمۀ دوم سدۀ یازدهم هجری است که علیرغم پایۀ بلند و شهرت گوینده در روزگار خویش و ذکر سرگذشت و سوانح زندگی او در منابع متعدّد، تاکنون تصحیح نشده و به رغم پاره ای تلاش ها، دربارۀ زندگی وی نیز پژوهش اطمینان بخشی انجام نگرفته است. زادگاه فطرت مشهد است. او پس از سفر در برخی مناطق ایران، از جمله مسافرت به اصفهان و معاشرت با صائب، با سرمایۀ قابل توجّهی از علوم روزگار راهی هندوستان شده است و در آنجا با اورنگزیب، پادشاه هند، خویشاوندی یافته و به مقامات بالای سیاسی رسیده است. علاوه بر جایگاه سیاسی، نقش وی در ترتیب محافل ادبی و رواج زبان و ادب فارسی در هند، ستودنی است. از فطرت دیوان اشعار، سفینه و چند اثر دیگر باقی مانده است. دیوان وی از آثار ارزشمند سبک هندی است که با وجود باقی ماندن چندین دستنویس معتبر از آن، تاکنون تصحیح و چاپ نشده است. موضوع پژوهش حاضر تحقیق در زندگی و سبک سخن فطرت مشهدی، معرّفی نسخه ها و بیان ضرورت تصحیح انتقادی دیوان اوست.