اهمیت منابع عربی در تدوین تاریخ ادبیات عامۀ ایران بعد از اسلام (با تاکید بر امثال و حکم و حکایات موجود در آثار ابن ‌مقفع)

به عقیدۀ صاحب نظران، تاریخ ادبیات ایران تاکنون به ادب عامه توجهی نداشته‌ و از دلایل آن وجود موانعی بر سر راه تدوین تاریخ ادب عامه است. به نظر نگارندگان این تحقیق یکی از این موانع، نادیده گرفتن اهمیت منابع عربی قرون نخست اسلامی و نهضت ترجمه در حفظ ادبیات فولکلور ایرانی در تدوین تاریخ ادبیات عامه است؛ اهمیت این منابع در حفظ هویت، شکل اصیل و سیر تطور بسیاری از مولفه‌های فرهنگ و ادب عامۀ ایرانی به همراه بازتاب چگونگی اختلاط آن با فرهنگ عربی اسلامی است. با وجود این حتی در مهم‌ترین آثار پژوهشی پیشین نظیر مدخل ادبیات عامیانۀ دانشنامۀ زبان و ادب فارسی، کتاب زبان و ادبیات عامۀ ایران تالیف حسن ذوالفقاری، پژوهش و بررسی فرهنگ عامۀ ایران تالیف حسینعلی بیهقی و یا کتاب ادبیات عامیانۀ ایران نوشتۀ محمدجعفر محجوب نیز به اهمیت این منابع در حفظ فرهنگ و ادبیات عامۀ ایرانی توجه کمتری شده‌است یا در موارد استثنا نظیر بخشی از مجموعه مقالات »زمینۀ فرهنگ مردم « نوشتۀ جلال ستاری، صرفاً بر متون حاوی اطلاعاتی دربارۀ اخلاق عامه تاکید شده ‌است. در تحقیق حاضر با هدف تبیین اهمیت منابع عربی در تاریخ ادب عامۀ ایرانی، بازتاب مولفه‌های ادب عامه به‌ویژه امثال و حکم و حکایات موجود در آثار ابن‌مقفع (به دلیل تقدم تاریخی بر دیگر نویسندگان) بررسی شده ‌است. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که آثار ابن‌مقفع حاوی مجموعۀ کثیری از مولفه‌های ادب عامه به‌ویژه امثال و حکم و حکایات تعلیمی است که در تبیین سیر تاریخی، انواع و زمینۀ استفاده از این مولفه‌ها تا حد زیادی سودمند است.

the importance of arabic sources in compiling the history of iranian folk literature after islam(with an emphasis on proverbs, sayings, and anecdotes in the works of ibn al-muqaffa’)

according to the experts in the field of history of literature, enough attention has not been paid to the history of iranian folk literature so far. among the reasons for this problem could be the obstacles in compiling the history of folk literature. according to the authors of this article, one of these obstacles is ignoring the importance of the arabic sources of the first centuries of islam and also the translation movement in preserving iranian folk literature while compiling the history of folk literature. the importance of these sources is in preserving the identity, original form, and evolution of the components of iranian folk culture and literature as well as the reflections on how iranian culture is blended with arabic-islamic culture. nevertheless, even in the most significant previous researches, such as the folk literature entry in the encyclopedia of persian language and literature, folk language and literature of iran by hassan zulfaqari, research and study on iranian folk culture by hossein ali beyhaqi, or folk literature of iran by mohammad jaafar mahjoub, the role of arabic sources in the preservation of iranian folk culture and literature has been relatively overlooked; or in exceptional cases, such as a part of the collection of articles the context of people’s culture by jalal sattari, only the texts containing information about public morality have been emphasized. one of the leading writers whose works are worthy of attention and research in terms of reflecting the components of iranian folk literature is ibn al-muqaffa rsquo;. the results of this study show that his works contain an enormous collection of iranian folk literature components, especially proverbs, sayings, and didactic anecdotes, which are very useful in explaining the historical course, types, and context of using these components.