قرآن مترجَم 3997 کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران؛ گنجینه‌ای از فارسی ماوراءالنهری

نسخۀ ترجمۀ قرآن حاضر که در این مقاله بررسی می‌شود میکروفیلمی است متعلق به مسیح ذبیحی نویسندۀ گرگانی (1308- 1356) که با شمارۀ 3997 در کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران نگهداری می‌شود. مهم‌ترین اهمیت ترجمه‌های کهن، گنجینه‌ای عظیم از واژگان است که در این آثار نهفته است و دلیل آن کوشش مترجمان برای یافتن معادل‌های دقیق واژگان و تعابیر قرآنی است که سبب شده مترجمان قرآن برای رسیدن به این هدف، سه راه را در پیش گیرند: یکی استفاده از واژگان کهن و فراموش‌شده، دیگر استفاده از واژه‌های گویشی، و راه سوم که موجب ارتقای ذخیره‌های زبانی شده است آن است که با استفاده از ظرفیت‌های زبانی، واژه‌های نو ساختند که این امر سبب شده فواید لغوی فراوانی در شناخت و بررسی این ترجمه‌ها وجود داشته باشد. براساس مفردات و ویژگی‌‌های دستوری موجود در نسخۀ 3997 و نیز با سنجش مختصات زبانی و دستوری این نسخه با نسخه‌های 999، 2046، 1713 آستان قدس (الف پایان فعل، دشمناوگی، سازواری، اُ، آمدن حرف نهی/ نفی پیش از جزء اول فعل مرکب و حذف ی میانجی در ضمیر متصل شان/ تان) می‌توان گفت که قرآن 3997 متعلق به حوزۀ زبانی ماوراءالنهر است.

translated qur’an no. 3997 in the central library, university of tehran; a treasure of transoxianan persian

this article examines a qur’an translation available on microfilm at the central library of the university of tehran (no. 3997), belonging to masih zabihi (1929-1977), a gorgani author from northern iran. as translators searched for exact equivalents for qur’anic terms and expressions, their efforts led to the development of ancient translations’ most significant feature: preserving a vast treasure of words. three approaches have been employed by qur’an translators to achieve this goal: using forgotten words, dialectal words, and coining new words according to linguistic capabilities. hence, examining these translations reveals many lexical features of ancient texts. in light of the vocabulary, grammatical, and linguistic features in manuscript no. 3997 and its comparison with manuscripts no. 999, no. 2046, and no. 1713 in astan quds, it can be concluded that qur’an no. 3997 belongs to the transoxiana linguistic area