پژوهشی در یک فرهنگ عربی به فارسی: انیس المعاشرین

تحقیق در فرهنگ‌های عربی به فارسی به‌دلیل اشتمال این فرهنگ‌ها بر لغاتِ کهن فارسی، و راهگشا بودنِ این فرهنگ‌ها در دستیابی به معانیِ اصلیِ واژه‌های متروکِ فارسی، بایسته است. فرهنگ عربی به فارسیِ انیس المعاشرین، از مولفی ناشناس، از فرهنگ‌های بسیار گمنام و مهجور و ارزشمند است که در اواخر عصر ایلخانان تالیف شده است. این فرهنگ، فرهنگی موضوعی است که به چهار قسم تقسیم شده است و مجموعاً در 38 موضوع مختلف، در آن لغاتی گرد آمده است. از این فرهنگِ کهن، نسخه‌ای به تاریخ 704 ه.ق. برجا مانده است و تالیف آن شاید اندکی پیش از این تاریخ بوده باشد. این کتاب که تاکنون تصحیح و چاپ نشده است، به دلیلِ کهن ‌بودنِ نسبی، شایستۀ تحقیقات بیشتر و انتشار است. در مقالۀ حاضر ضمن بررسی و تحلیلِ ساختار این فرهنگ، و بحث دربارۀ شیوۀ فرهنگ‌نویسیِ مولفِ آن، و نیز شناسایی برخی از منابعِ مورداستفادۀ مولفِ آن، به ویژگی‌های ارزشمندِ آن نظیرِ لغاتِ نادر و تعریف‌های ویژه پرداخته شده است.

an investigation into an arabic-to-persian dictionary: anis almo’asherin

the fact that arabic-to-persian dictionaries contain ancient persian words and, therefore, can pave the way for accessing the original meaning of these obsolete words makes it incumbent upon us to study them. one of the most valuable of all these dictionaries is anis almo’asherin, written by an anonymous author during the late ilkhanate era, which has fallen into obscurity and remains unknown. anis almo’asherin is a thematic dictionary organized into 38 different subjects under four major parts. the oldest available version dates back to 704 ah, and it is assumed that the book was written shortly before this time. this manuscript, which has not been edited nor printed to this day, deserves further research and publishing owing to its relative archaism. this article, looking into the structure of the manuscript in question and analyzing its compilation in the first place, examines the methodology of lexicography used by the author, identifies some of the resources employed in his work, and eventually focuses on the book’s remarkable features, including a list of very uncommon words along with their definitions.