تاملی دربارۀ ترکیب «سرعلف» در مرزبان‌نامه

از دیرباز بر سر ضبط صحیح «سرعلف» و معنای آن در داستان «شتر با شتربان» در باب هفتم مرزبان‌نامه، اختلاف نظر وجود داشته و همچنان باب بحث دربارۀ آن گشوده است. علامه محمد قزوینی در پانویس به یکسانی ضبط این واژه در همۀ نسخ اشاره کرده است اما با نهادن علامت پرسش، در صحت ضبط و معنای آن تردید کرده است. دیگر مصححان، شارحان و پژوهشگرانی که نکاتی دربارۀ تصحیح و تحشیۀ این متن قلمی کرده‌اند، نسبت به این واژه مواضع متفاوتی داشته‌اند: گروهی از محققان این ضبط را پذیرفته‌اند و با ارائۀ معنا در ایضاح آن کوشیده‌اند؛ برخی از محققان آن را مصداق گشتگی متن دانسته‌اند و برخی تمام و یا قسمتی از آن را از متن حذف نموده‌اند و هرکدام برای پذیرفتن ضبط، حذف ترکیب و یا پیشنهاد واژۀ بدیل، دلایلی اقامه کرده‌اند. در این مقاله پس از بررسی و ارزیابی تفصیلی نسخ و شروح موجود، کوشیده‌ایم بر پایۀ داده‌های گویشی ضبط صحیح را مشخص کرد و معنای دقیقی از این واژه به دست دهیم. این واژه در گویش‌های جنوب خراسان به معنای قسمت‌های نازک و نورستۀ سر گیاهان به کار می‌رود و مجازاً به هرگونه علوفه و گیاه مرغوب و باکیفیت نیز اطلاق می‌شود.

a contemplation on ‘sar -ʻalaf’ in marzban-nameh

there has been an ongoing debate over the correctness of the record of ’sar-ʻalaf’ and its meaning in the shotor va shotorbān (camel and the camel owner) story in the seventh book of marzban-nameh. allameh qazvini has pointed out, in the footnote, that the form is unanimously the same in all the editions, but putting a question mark, he cast doubt on the accuracy of the form and its meaning. other editors, and researchers who worked on editing and annotating this text, have adopted different opinions towards it. some accepted this record and tried to delineate it; some considered it an instance of miswriting, and some have removed parts or all of it. they have argued for eliminating, accepting, or suggesting an alternate for the form. in this study, we tried to identify the accurate record based on dialectical evidence and then provide an exact meaning. ’sar-ʻalaf’ means newly grown and soft parts of plants and refers to any high-quality forage.