تحلیل و بررسی طنز موقعیّت در مجموعه داستان کوتاه «آبشوران» از درویشیان

طنز موقعیّت با واژگون کردن حقیقت موقعیّت ها و چیدن موقعیّت های متناقض در کنار هم ایجاد می‌شود و صحنه ای را می آفریند که تصوّر آن خنده دار است. در میان داستان‌نویسان معاصر، علی‌اشرف درویشیان در آثار خود از ساخت موقعیّت‌های طنزآمیز برای بیان مشکلات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی سود جسته است. از این رو، در پژوهش حاضر تلاش می‌شود تا انواع موقعیّت‌های طنزآمیز در یکی از مجموعه داستان‌های کوتاه درویشیان، با عنوان مجموعه داستان آبشوران که دربرگیرندۀ یازده داستان کوتاه است، بررسی شود. در جستار پیش رو، با بهره‌گیری از روش توصیفی‌تحلیلی و آماری، در پی پاسخ به این سه پرسش هستیم: اوّل آنکه بر اساس نظریّۀ طنز موقعیّت، درویشیان با چه ابزاری موقعیّت‌های طنزآمیز را در داستان‌های کوتاه خود ایجاد کرده است؟ دیگر آنکه کدام مولّفۀ طنز موقعیّت را می‌توان به عنوان شاخص سبکی درویشیان در این مجموعه داستان کوتاه در نظر گرفت؟ همچنین، نویسنده با بهره‌گیری از موقعیت‌های طنز در پی دستیابی به چه اهدافی بوده است؟ نتایج تحقیق حاکی از آن است که درویشیان به کمک چهار شگرد «شخصیّت‌پردازی، پیرنگ، رفتار، صحنه» و چند خُردشگرد، موقعیّت‌های طنزآمیز را در داستان‌هایش آفریده و مقصودِ او از ایجاد طنز موقعیّت، بیان مشکلات اجتماعی، فرهنگی و اقتصادیِ (معیشتی) مردم روستای آبشوران به‌طور خاص و مردم ایران به‌طور عام بوده است. همچنین، عامل اصلی ایجاد موقعیّت‌های طنزآمیز، مولّفۀ «رفتار» به‌ویژه در کاربست خردشگردهایی همچون «تکرار یک کنش، غافلگیری، ناسازگاری رفتار با موقعیّت و حرکات مضحک» است. بنابراین، می‌توان آن را به عنوان شاخص اصلیِ سبک نویسندگی درویشیان به شمار آورد.