ابوالفیض فیضی و میزان تاثیر او بر نظریۀ «صلح کل» اکبرشاه گورکانی

ابوالفیض فیضی(م 1004ق) ملک‌الشعرای دربار جلال‌الدین اکبرگورکانی(م 1014ق) یکی از مشاهیر تاریخ و ادب فارسی در شبه قارۀ هند است. خط‌‌مشی فکری و باور‌های ایدئولوژیک این سخنور بنام همواره از نکات بحث‌برانگیز در میان اسناد تاریخی بوده است. اغلب گزارش‌های تاریخی با دیدی انتقادی تحت تاثیر عوامل‌ اجتماعی و ایدئولوژیکی، آراء مختلف و حتی متناقضی را در این باب مطرح کرده‌اند. شکل‌گیری نظریۀ «صلح‌کل» و اصلاحات سنت‌شکنانۀ دورۀ اکبرشاه هم‌زمان با خدمت فیضی در دربار را می‌توان اساس گسترش آراء انتقادی و بدبینانه نسبت به فیضی به شمار آورد. عقیدۀ غالب آن است که فیضی برانگیزانندۀ اندیشۀ صلح‌کل و اغواکنندۀ اکبرشاه برای تغییر دین حاکم بوده است. در این پژوهش، تلاش گردیده تا به شیوه‌ای توصیفی – تحلیلی، آراء نسبت داده شده به فیضی و زمینه‌های پیدایش صلح‌کل بررسی و به این پرسش پاسخ داده شود که فیضی برانگیزانندۀ اصلی نظریۀ صلح‌کل بوده یا عوامل دیگری نیز در این امر دخیل بوده است؟ دستاوردهای پژوهش حاکی از آنست که گرچه حضور فیضی در رواج آزاداندیشی در دربار اکبرشاه که تحت نفوذ متعصبان قرار داشت، بی‌تاثیر نبوده است، اما عوامل دیگر هم‌چون تساهل‌گرایی اکبرشاه و شرایط اجتماعی هند در روند شکل‌گیری صلح‌کل نقش بنیادی‌تری دارند.

Abu al-Faiz Faizi and the extent of his influence on the Jalal-ud-din Akbar Gurkānī’s theory of Total Peace

One of the famous figures of Persian literature in the Indian subcontinent is Abulfazl Faizi (AH1004 (1595)), the poet laureate in Akbar Gurkhani’s court (AH1014 (1605)). This poet’s thinking policy and ideological beliefs have always been a controversial issue among historical documents. Historical reports affected by social and ideological factors have proposed different opinions in this regard. Among different causes, the formation of &total peace& theory coinciding with Faizi’s service in Akbar’s court can be considered as one of the main criteria for critics to judge his thoughts and beliefs. Many thought that &total peace& was inspired by Faizi. In this study, we investigate the opinions attributed to Faizi and the formation of total peace using a descriptiveanalytical method to answer this question: Was Faizi the main inspirer of the theory of total peace, or other factors have contributed to its formation? The research results indicate that although Faizi has affected the prevalence of liberality in Akbar’s court, other factors such as Akbar’s tolerant character and India’s social conditions play a more fundamental role in the