هزلیات سنایی در بستر مناسبات سیاسی و اجتماعی در حدیقه الحقیقه

ادبیات تعلیمی یکی از گونه های ادب است که در آن موضوعات اخلاقی، یا مسائل اجتماعی و پندآموز بازگو می شود، هجو و هزل از زیر شاخه های ادبیات تعلیمی است که با طنز تلخ و خارج از ادبیات عرف و به قصد تاثیرگذاری یا سرگرمی، در قالب روایت، حکایت و تمثیل بیان می شود. سنایی در این زمینه مبتکر نیست؛ اما شگردهای طنزنویسی او به قصد آگاهی بخشی و تعلیم اصول اخلاقی، مطابق علایق و سلایق جامعه، منحصر به فرد است. وی معتقد است که طیف های مختلف اجتماعی اشعار او را می خوانند و مطابق سلیقه ی خود از آن بهره می برند؛ بنابراین خواستاران هزل هم باید آذوقه یی داشته باشند . سنایی اینگونه از هزل ها را هزل تعلیم می نامد. پژوهش حاضر دلایل سیاسی و اجتماعی روی آوردن سنایی به هزل را با شیوه ی توصیفی، تحلیلی واکاوی، و با گردآوری مستندات، اغراض هزل گویی وی را بیان کرده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که اوضاع سیاسی، اجتماعی، اخلاقی جامعه و همچنین مشکلات زندگی شخصی، سنایی را به هزل گویی واداشته است تا در قالب هزل، کج اندیشی ها و کاستی ها،خطاهای فردی، اجتماعی ، اخلاقی و ابن الوقت بودن مردم را آشکار کند و تذکر دهد.

Sanai’s satires in the context of political and social relations in Hadiqah al-Haqiqah

It is part of Sanai’s satirical poems in which various social groups are blamed. This part of his poems sometimes goes beyond the circle of politeness and decency and pursues a goal by breaking the norm. This descriptive and analytical study examines the contexts, causes and factors of Sanai’s approach to this type of poetry and analyzes the claim that Hazel’s literary type is educational and the extent to which it is achieved by providing evidence and documentation of his works. Given that Sanai was a religious poet and bound by moral principles, the use of words, concepts and anecdotes contrary to the principles of literature should be justified. The findings of the study show that the political, social, and moral situation of the Sana’i community has led to jokes in order to expose and point out the individual, social, moral, and immorality of the people in the form of jokes, biases and shortcomings. In some of these jokes, such as the jokes of pious poets, Sufis, and cunning and opportunistic scholars, in order to expose the dark corners of their actions, one can accept that the joke is educational.Keywords: Sanai, Hadiqah alHaqiqah, joke of education, sociopolitical situation