برتولد لاوفر و زبان فارسی؛ تدقیقاتی در مجموعۀ سینو-ایرانیکا

برتولد لاوفر، شرق‌شناس برجستۀ آلمانی را بیشتر به واسطۀ تحقیقات گستردۀ او دربارۀ تمدن چین می‌شناسند. او که دکترای زبان‌های شرقی خود را از دانشگاه لایپزیگ گرفته بود، با سفر به چین و تبّت تحقیقات دامنه‌داری دربارۀ زوایای گوناگون فرهنگ و هنر چین انجام داد و به عنوان یکی از چین‌شناسان بزرگ روزگار خود شهرت یافت. در میان آثار پرشمار او، مجموعه‌ای به نام سینوایرانیکا (sinoiranica, 1919) وجود دارد که لاوفر در آن، طی مقالات مختلفی که اغلب به حوزۀ گیاه‌شناسی و کانی‌شناسی اختصاص دارند، به تعاملات فرهنگی ایران و چین در روزگاران کهن پرداخته است. این مطالعه هر چند بیش از هر چیز یک مطالعۀ تاریخی تمدنی در حوزۀ علوم طبیعی است، با این همه از فوایدی در حوزۀ زبان به عنوان واسطۀ انتقال فرهنگ خالی نیست. یکی از تلاش‌های لاوفر در سینوایرانیکا آن است که با آگاهی‌های گستردۀ خود دربارۀ زبان چینی و روش‌های ثبت واژگان دخیل در این زبان‌، نام فارسی گیاهان و کانی‌ها را شناسایی کند و بدین شکل، از انتقال مظاهر مادی تمدن ایران به چین در بازۀ زمانی بزرگی از سدۀ 2 ق.م تا سدۀ 14م – سخن بگوید. در این مقاله برخی آگاهی‌های زبانی موجود دربارۀ گیاهان ایرانی را که لاوفر در خلال مطالعات خود در متون چینی بدان‌ها دست یافته، بازخوانی می‌کنیم و اهمیت کار او را در این حوزه نشان دهیم. این اهمیت به طور توامان هم در حوزۀ نفوذ زبان‌های ایرانی و هم در حوزۀ تاثیرگذاری تمدنی و فرهنگی ایران در تمدن باستانی چین قابل پیگیری است.

Berthold Laufer and Persian Language

The eminent German orientalist Bertold Laufer is best known for his extensive research on Chinese civilization. Having received his Ph.D. in Oriental Languages from the University of Leipzig, he travelled to China and Tibet to conduct extensive research on various aspects of Chinese culture and art, and became known as one of the great sinologists of his day. Among his many works is a collection called SinoIranica (1919) in which Laufer discusses the cultural interactions between Iran and China in ancient times in various articles, often in the field of botany and mineralogy. Although this study is above all a historicalcivilizational study in the field of natural sciences, it nevertheless has benefits in the field of language as a means of transmitting culture. One of Laufer’s efforts at SinoIranica is to identify the Persian names of plants and minerals by his extensive knowledge of the Chinese language and the methods of recording the loanwords in Chinese, and thus the transferring of material components of Iranian civilization to China from the 2nd century BC to the 14th century. In this article, we review some of the linguistic knowledge about Iranian plants that Laufer acquired during his studies of Chinese texts, and show the importance of his work both in the field of the influence of Iranian languages and in the field of Iranian cultural and civilizational impact on ancient Chinese civilization.