مکان‌یابی عملیات اصلاح و احیاء با رویکرد mcdm و روش ahp و anp (مطالعه موردی: حوزه‌آبخیز سقزچی‌چای شهرستان نمین)

هدف: عوامل اکولوژیکی مناسب، تولیدات گیاهی و دامی بالا، وجود سد مخزنی خاکی در بخش خروجی حوزه ‌آبخیز سقزچی‌چای، به شدت مورد استفاده و عرصه‌های طبیعی تخریب یافته هستند. از جانب دیگر یکی از چالش‌های آبخیزداری در مرحله تهیه طرح و اجرای عملیات اصلاحی و احیایی، انتخاب محل مناسب و صحیح هر یک از عملیات مدیریتی، بیولوژیکی، بیومکانیکی و مکانیکی است، تا حداکثر بهره‌وری و اثربخشی لازمه را داشته باشند؛ بنابراین، هدف از این تحقیق مکان‌یابی عملیات مختلف آبخیزداری با استفاده از رویکرد چندمعیاره و با استفاده و مقایسه روش‌های پشتیبان تصمیم‌گیری ahp و anp در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی در سطح حوزه آبخیز سقزچی بوده است.روش و داده: تحقیق حاضر برای مکان‌یابی عملیات بیولوژیکی با رویکرد چندمعیاره از روش پشتیبان تصمیم‌گیری ahp و anp استفاده شد. معیارها و زیر معیارهای تحقیق شامل: خاک (عمق و بافت)، اقلیم (نوع اقلیم و میزان بارش)، کاربری اراضی و پوشش سطحی (ndvi)، عوامل هیدرولوژیکی و حفاظت خاک (میزان رسوب‌دهی و شماره منحنی)، پستی‌ و بلندی (ارتفاع، شیب و جهت) و اقتصادی و اجتماعی (فاصله از روستا، فاصله از جاده و فاصله از چشمه) بوده است. قضاوت‌های کارشناسی جهت وزن‌دهی، از طریق پرسش‌نامه و به روش میدانی با جامعه آماری 29 نفر از متخصصان و اساتید دانشگاه جمع‌آوری شد.یافته‌ها: نتایج این پژوهش نشان داد که اولویت‌بندی مکانی عملیات نهال‌کاری و پیتینگ به روش anp در سطح 95 درصد و به ترتیب با شدت  0/937، 0/957 همبستگی معنی‌داری با روش ahp دارد.نتیجه‌گیری: بر مبنای یافته‌های تحقیق می‌توان عنوان کرد که با توجه به بازدید میدانی و بررسی موفقیت عملیات اجرایی درون حوزه آبخیز، روش anp به دلیل شبکه‌ای بودن و افزایش دامنه تغییرات، با صحت و قدرت تفکیک بیش‌تری به اولویت‌بندی پرداخته است.نوآوری، کاربرد نتایج: در این تحقیق تلاش بر این بوده که یک چهارچوب عملیاتی نوین استخراج و معرفی پروژه‌های مختلف آبخیزداری بر اساس روش‌های مبتنی بر اطلاعات و نقشه‌سازی و استفاده از چهارچوب ahp و anp با حذف نظرات کارشناسی (به خصوص زمانی که کارشناس از تجربه کافی برخوردار نباشد) به منظور انتخاب بهترین پروژه در بهترین مکان بوده است.

locating remediation and restoration operations with mcdm and ahp and anp methods (case study: saqezchi-chay watershed in namin city)

aim: saqezchi-chay watershed is important because of suitable ecological factors, high plant and animal production, and a water reservoir dam in the outlet part of this watershed. however, it is heavily used, overgrazed, and degraded. therefore, this research aimed to locate different watershed management operations using a multi-criteria approach and compare ahp and anp decision support methods in the geographic information system environment at the level of the saqezchi-chay watershed.material method: the research criteria and sub-criteria include soil (depth and texture), climate (climate type and precipitation amount), land use and normalized difference vegetation index (ndvi), hydrological factors and soil protection (sedimentation rate, and curve number), topography (elevation, slope, and aspect), and economic and social (distance from the village, distance from the road and distance from the spring) were selected. expert judgments for weighting were collected through a questionnaire in the field with a statistical population of 29 experts and academic staff members.finding: the results of this research showed that the spatial prioritization of planting and pitting operations by the anp method has a significant correlation with the ahp method at the 95% level and with an intensity of 0.937 and 0.957, respectively.conclusion: according to the field visit and the evaluation of the success of the executive operations in the watershed, the anp method prioritizes more accuracy and resolution due to its network nature and increasing the range of changes.innovation: in this research, an attempt has been made to develop a new operational framework for extracting and introducing different watershed projects based on information-based methods and mapping and using the ahp and anp frameworks by removing expert opinions (especially when the expert does not have enough experience) to choose the best project in the best place.