ارتباط تغییر ضریب رواناب سطحی با تغییر کاربری/پوشش اراضی حوضه سامیان استان اردبیل

هدف: برنامه‌ریزی منابع آب در کشورهای مختلف جهان بر اساس پتانسیل منابع سطحی انجام می‌شود. هدف از پژوهش حاضر، تعیین تغییرات کاربری اراضی/ پوشش اراضی در حوزه سامیان اردبیل و نیز ارزیابی تغییرات ضریب رواناب در این حوضه است.روش و داده: در این پژوهش ابتدا کاربری اراضی برای چهار دوره زمانی از سال 1371 تا 1395 توسط نرم‌افزار envi به دست آمد. برای بررسی تغییرات کمی آب، 5 ایستگاه هیدرومتری و 32 ایستگاه باران‌سنجی در داخل حوضه انتخاب شد و ضریب رواناب ایستگاه‌های هیدرومتری به دست آمد. سپس برای تعیین معنی‌داری تغییر در داده‌های میانگین ضریب رواناب از آزمون واریانس یک‌طرفه و آزمون توکی استفاده شد.یافته‌ها: در سال‌های مورد مطالعه کاربری مرتع با 9/75 درصد کاهش بیش‌ترین تغییر را داشته است، همچنین کاربری کشاورزی آبی با 8/45 درصد افزایش، بیش‌ترین افزایش در کاربری را داشته است. کاربری مسکونی در تمام دوره‌ها افزایش داشته و نسبت به دوره اول 1/42 درصد افزایش دارد. کشاورزی دیم نیز با 3/29 درصد در دوره‌های مورد مطالعه با افزایش روبه‌رو بوده است. در همه ایستگاه‌های مورد مطالعه به‌جز ایستگاه نیر مقدار sig کم‌تر از 0/05 بود که بیانگر وجود معنی‌داری در داده‌های مربوط به ضریب رواناب در ایستگاه‌های مورد مطالعه در طول دوره مطالعاتی است.نتیجه‌گیری: در ایستگاه‌های سامیان، آلادیزگه، آتشگاه و گیلانده تغییرات ضریب رواناب کاهشی بوده که به معنای کاهش دبی در رودخانه در طول دوره پژوهش است؛ ولی در ایستگاه نیر تغییر معنادار وجود ندارد.نوآوری، کاربرد نتایج: در مجموع نتایج می‌تواند در تحلیل کمی ارتباط تغییر کاربری اراضی و تغییرات ضریب رواناب سطحی مورد استفاده قرار گیرد. همچنین می‌توان بر اساس میزان کاهش اراضی طبیعی، مقدار افزایش شدت رواناب و سیل‌خیزی را پیش‌بینی نمود. علاوه بر این، آمایش سرزمین و مدیریت اراضی و نیز اطلاع از میزان، شدت و تغییرات مکانی پتانسیل تولید رواناب پیش‌نیاز برنامه‌ریزی برای کنترل رواناب است.

relationship of surface runoff coefficient with land use/land cover change in samian watershed, ardabil province

aim: water resource planning in different world countries is based on the potential surface resource availability. land use changes, especially in watersheds that include cities and population centers, strongly affect the quantity of water. this study aims to determine land use/land cover changes in the samian watershed, ardabil. also, investigating the relationship between land use changes and the amount of surface water in this watershed was explored.material method: in this study, envi software obtained land use for four time periods from 1993 to 2017. in order to investigate the quantitative changes of water, 5 hydrometric stations and 32 rain gauge stations within the watershed were selected, and the runoff coefficient of these stations was obtained based on the recorded data in river gauge stations. in the next step, anova and tukey test were exerted to determine the significance of changes in the mean runoff coefficient.finding: in the studied years, rangelands have decreased considerably by 9.75%. also, irrigated agriculture had the highest increase, with 8.45%. residential areas had increased in the study period by 1.42% compared to the first period. rainfed agriculture has also increased by 3.29% in the study area.conclusion: in all studied hydrometric stations except nir station, the changes in runoff coefficient were significant. in samian, aladizgheh, atashghah, and ghilande stations, the changes in runoff coefficient have decreased, which means a decrease in river discharge during the research period.innovation: the results can be used in the quantitative analysis of the relationship between land use change and surface runoff coefficient changes. also, based on the reduction of natural lands, it is possible to predict the increasing intensity of runoff and flooding. in addition, land use planning and management and knowledge of the amount, intensity, and spatial changes of runoff production potential are prerequisites for planning runoff control.