ارزیابی و تحلیل تاثیر مولفه‌های جهانی‌شدن در شهر (نمونه‌ی پژوهشی: کلان‌شهر مشهد)

جهانی‌شدن و جهانی‌سازی، عمدتاً به ابتکار و در چارچوب نیازهای جدید نظام سرمایه‌داری سلطه‌طلب بوده و برآیند عمومی آن، گذار جامعه‌ی صنعتی قرن بیستم به جامعه‌ی اطلاعاتی قرن بیست‌و‌یکم و ایجاد یکپارچگی نسبی در نظام روابط سنتی میان کشورها، شهرها و خلق دنیای شبکه بوده است. در این میان شهرها به دلیل اهمیت همه‌جانبه‌شان در کانون جهانی‌شدن قرار گرفته‌اند. این فرآیند در کشورهای درحال‌توسعه از جمله ایران نیز کم‌وبیش آثار خود را نشان داده است. جهانی‌شدن یا جهانی‌سازی، فرآیندی پیچیده و چندمولفه‌ای است و محققان و صاحب‌نظران نسبت به اهمیت و اولویت مولفه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسیِ جهانی‌شدن دیدگاه و نظر واحدی نداشته‌اند. برخی چون گیدنز و رابرتسون مولفه‌ی فرهنگی را به دلیل نقشی که در شتاب بخشیدن به جهانی‌شدن داشته و دارد، در اولویت قرار داده‌اند. در ایران نیز از جهانی‌شدن به‌ویژه در رابطه‌ی فرهنگی به‌عنوان تهاجم یا جنگ نرم نام برده‌اند که حساسیت و اهمیت شناخت همه‌جانبه‌ی جهانی‌شدن شهرها به‌ویژه کلان‌شهرها را گوشزد می‌کند. در این میان، کلان‌شهر مشهد به دلیل موقعیت و اهمیت ملی و بین‌المللی خاص خود و جذب سالیانه‌ی بیش از 20 میلیون نفر زائر و گردشگر، حساسیت خاصی دارد که موردتوجه این تحقیق قرار گرفته است. هدف این تحقیق که داده و اطلاعات موردنیاز به ‌صورت کتابخانه‌ای و اسنادی و بررسی‌های میدانی فراهم شده است؛ ارزیابی و تحلیل مولفه‌های جهانی‌شدن در کلان‌شهر مشهد بوده که در دو بخش پیگیری شده است: یکی شناخت و اولویت‌بندی تاثیرات مشاهده شده؛ و دیگری، شناخت ساختار ارتباطی مولفه‌های منتخب در جهانی‌شدن کلان‌شهر مشهد. نتایج تحقیق حاکی از آن است که دغدغه و نگرانی اصلی شهروندان مشهدی در فرآیند جهانی‌شدن این کلان‌شهر، در حوزه‌ی فرهنگی است، چراکه به نظر اکثریت آن‌ها این مولفه می‌تواند با تحریک و جهت دادن به افکار و ایده‌آل‌ها و ارزش‌های جوانان و جایگزینی ارزش‌های فرهنگی بیگانه با ارزش‌های تاریخی، فرهنگی، مذهبی و بومی و در یک کلام هویت آن‌ها را سرکوب کند. در مورد ساختار ارتباطی مولفه‌های منتخب نیز با بهره‌گیری از مدل معادلات ساختاری و... معلوم شد که میان سه‌ مولفه‌ی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی روابط ساختاری معنی‌داری برای توضیح و تبیین جهانی‌شدن کلان‌شهر مشهد وجود دارد؛ بنابراین می‌توان از طریق هر سه مولفه‌ی مورد بحث، جهانی‌شدن کلان‌شهر مشهد را بررسی کرد.

the evaluation and analysis of globalization components in a city (case study: metropolis of mashhad)

globalization has been mainly based on the initiatives and new demands of hegemonic capitalism system and its general outcome has been a transition from 20th century industrial society to 21st century information society and building relative integrity in the system of traditional relations between countries, cities and creation of network world. the result of globalization in the cities of third world countries and the cities in transition from collective values and culture to the acceptance of capitalism interests is three-dimensional tangible damages in urban space and urban life. these three dimensions include economic, social and cultural fields at an international level and a political major field at the national level. this is more tangible and critical in the cities with a historic-cultural background and religious cities that play the role of culture building centers and culture promotion. therefore, recognition of context related to the globalization components of these kinds of cities take priority and must be studies and analyzed properly. metropolis of mashhad as iran’s religious capital plays a major and undeniable role in cultural promotion and deepening at the national and international level. the appearance of globalization traits and characteristics in this city can cause various negative consequences. the dominant powers in the process of globalization have defined a social and cultural role, in addition to economic and political ones, as one of the main components of globalization in format of cultural assimilation and destruction of societies through comprehensive expansion of cyberspace as one of the components and fundamentals of “globalization” that is referred to as “soft warfare”. in this perspective, the recent study has pursued the evaluation and analysis of globalization in the metropolis of mashhad in two aspects: recognition and prioritizing the observed effects and recognition of communicative structure of the selective components in the globalization of mashhad.