رتبه‌بندی و تحلیل توازن توسعه‌ی زیرساختی و طبیعی در شهرستان‌های استان خراسان رضوی

بررسی وضعیت نابرابری در نواحی جغرافیایی همواره یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های محققان در حوزه‌ی مطالعات شهری و منطقه‌ای است. این نابرابری و عدم توازن در بین مناطق، نتیجه‌ی وجود عوامل مختلفی مانند منابع طبیعی، موقعیت جغرافیایی، نیروی انسانی و به‌ویژه سیاست‌گذاری‌های دولتی است. مطالعات منطقه‌ای به‌ویژه در مقیاس کلان یکی از راه‌های کشف نابرابری‌ها و تصمیم‌گیری مناسب برای کاهش آن‌ها در ایجاد توازن بین مناطق است. هدف این نوشتار بررسی و تعیین ‌توازن، توسعه‌یافتگی و تعارض‌ در شهرستان‌های استان خراسان رضوی و رتبه‌بندی آن‌ها به لحاظ میزان برخورداری از شاخص‌های مختلف توسعه است. این تحقیق از نوع کاربردی و از لحاظ روش‌شناسی، توصیفی-تحلیلی است که در آن با استفاده از مدل‌هایmacbeth و moora و نرم‌افزار arc gis اقدام به رتبه‌بندی در مقیاس شهرستان‌ها شده است. جهت تعیین ‌توازن و تعارض‌ توسعه، 39 متغیر در قالب شش دسته شاخص اجتماعی-سلامت، فرهنگی-تفریحی، زیربنایی، اقتصادی، مخاطرات طبیعی و زیست‌محیطی جمع‌آوری و تحلیل شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که شهرستان باخرز، مشهد و بجستان به ترتیب رتبه‌ی اول تا سوم و شهرستان‌های سرخس، رشتخوار و زاوه نیز به ترتیب در رتبه‌های پایین با فاصله‌ی زیاد از هم قرار گرفته‌اند. بیشتر شهرستان‌های دارای توازن در شرق و مرز شرقی و جنوب شرقی استان قرار دارند. همچنین اکثر شهرستان‌ها تنها در شاخص‌های طبیعی یا زیرساختی توسعه‌یافته محسوب می‌شوند و به‌جز چند شهرستان بجستان، گناباد و نیشابور در سایر شهرستان‌ها تعارض در هر دو بخش مشاهده می‌شود. لذا به منظور جبران این نابرابری‌ها و عدم تعادل‌ها ضروری است که در سیاست‌گذاری‌های توسعه‌ی منطقه‌ای توجه ویژه‌ای برای کاهش شکاف توسعه بین مناطق توسعه‌یافته و کمتر توسعه‌یافته صورت پذیرد و توازن توسعه‌ای تقویت گردد.

ranking and analysis of the balance of infrastructure and natural development in the cities of khorasan razavi province

the study of inequality in geographical areas is always one of the most important concerns of researchers in the field of urban and regional studies.the purpose of this paper is to investigate and determine the balance, conflict and imbalances in the counties of khorasan razavi province and rank them in terms of different developmental indicators. this is an applied research and methodologically, it is descriptive-analytical in which using macbeth, moora and arc gis models spectroscopy and ranking are performed on a county scale. to determine the development pattern of balance and conflict, 39 variables were collected and analyzed in 6 categories of social-health, cultural-recreational, infrastructure, economic, natural and environmental hazards. the results show that bakharz, mashhad and bajestan are ranked first to third respectively, while sarakhs, roshtkhar and zaveh are ranked last, respectively, and there is a large gap in the extent of development between the first and last counties. as the spatial distribution of city balance levels indicates that most of the balanced counties are located on the east and east and southeast boundaries of the province and this shows the regional imbalance. also, most counties are only developed on natural or infrastructure indicators, and with the exception of a few counties of bajestan, gonabad and neyshabur in other counties there is conflict in both parts.