تحلیل عوامل موثر بر سیل ‌گیری در شهرستان جاجرم

سیل یکی از مخاطرات طبیعی در جهان بشمار می‌آید که تحت تاثیر عوامل طبیعی و انسانی ایجاد‌ می‌شود. کشور ایران نیز هر‌ساله شاهد وقوع سیلاب‌های کوچک و بزرگ در فصول مختلف سال‌ است. هدف از این پژوهش، بررسی وضعیت سیل‌گیری شهرستان جاجرم با استفاده از منطق فازی و تحلیل عوامل موثر بر سیل‌گیری در این شهرستان است. براین اساس در منطقه مورد مطالعه ابتدا عوامل موثر بر وقوع سیلاب شناسایی گردید که این عوامل عبارتند از ارتفاع، شیب، جهت شیب، بارش، پو شش گیاهی، لیتولوژی، ژئومورفولوژی، کاربری اراضی، نفوذپذیری، تراکم آبراهه و فاصله از رودخانه. سپس فازی‌سازی معیار‌ها با توجه به توابع مورد نیاز صورت گرفت و در مرحله بعد با استفاده از عملگرهای مختلف اقدام به پهنه‌بندی سیل‌گیری در منطقه مورد نظر گردید. نتایج تحقیق نشان داد 1127/1 کیلومتر مربع از مساحت شهرستان در خطر کم 573/7 کیلومتر مربع در خطر متوسط،593/5 کیلومتر مربع در معرض خطر سیل‌گیری زیاد و 654/2 کیلومترمربع در معرض خطر بسیار زیاد سیل‌گیری قرار دارد. همچنین مشخص گردید تمامی شهرهای این شهرستان در محدوده خطر متوسط تا بسیار زیاد قرار دارند و حدود نیمی از روستاها در محدوده خطر متوسط تا بسیار زیاد هستند. علاوه بر این، حدود 77 درصد از جاده های اصلی شهرستان در محدوده خطر متوسط تا بسیار زیاد قرار دارند. این نتایج نشان می‌دهد که بسیاری از مناطق شهرستان جاجرم به ویژه مناطق مسکونی بسیار مستعد سیلاب است که در این زمینه به کارگیری راهکارهایی از جمله تلاش برای اصلاح کاربری‌های نامناسب، ترمیم پوشش گیاهی طبیعی، پایش علمی و به کارگیری سیستم‌های هشداردهنده سیل به صورت محلی گام مهمی در کاهش خسارات خواهد بود.

analysis of factors affecting flooding in jajarm county

flood is one of the natural hazards in the world that is caused by natural and human factors. every year, the country of iran is suffered from the occurrence of small and large floods in different seasons of the year. the purpose of this research is to investigate the flooding situation in jajarom city by using fuzzy logic and analyzing the factors affecting flooding in this county. therefore, in the study area, the factors affecting the occurrence of floods were first identified, which include height, slope, slope direction, rainfall, vegetation cover, lithology, geomorphology, land use, permeability, density of waterways and distance from the river. then the criteria were fuzzified according to the required functions, and in the next step, flood zoning was done in the target area using different operators. the results of the research showed that 1,127.1 square kilometers of the study area is at low risk, 573.573 square kilometers are at medium risk, 593 square kilometers are at high risk of flooding, and 654.2 square kilometers are at very high risk of flooding. it was also found that all the cities of this county are in the range of medium to very high risk and about half of the villages are in the range of medium to very high risk. in addition, about 77% of the main roads of the county are in the range of medium to very high risk. these results show that many areas of jajarm county, especially the residential areas, are very prone to flooding, and in this context, applying solutions such as trying to correct inappropriate land uses, restoring natural vegetation, scientific monitoring, and using flood warning systems locally is an important step in reducing damages.