اولویت‌بندی زیرحوزه‌های آبخیز کوزه‌توپراقی بر اساس فرسایش خاک و تولید رسوب با استفاده از پسیاک اصلاح‌شده (mpsiac) در محیط gis

خاک یکی از مهمترین منابع طبیعی در هر کشور محسوب می شود و فرسایش آن به وجود آورنده بسیاری از مشکلات از جمله کاهش حاصل خیزی، فقر پوشش گیاهی و بیابانزایی به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک خواهد بود. امروزه کاهش منابع اراضی ناشی از فرسایش خاک، هر ساله خسارات فراوان جانی و مالی را در پی دارد. بنابراین در این پژوهش به‌منظور برآورد فرسایش خاک و تولیدرسوب با استفاده از روش تجربی پسیاک اصلاح‌شده (mpsiac) و بهره‌گیری از سیستم اطلاعات جغرافیایی (gis) در حوضه آبخیز کوزه‌توپراقی استان اردبیل پرداخته شد. بدین منظور با استفاده از نقشه‌های پایه و بهره‌گیری از gis لایه‌های اطلاعاتی مورد نیاز تهیه شد. پس از گردآوری، آماده‌سازی و ورود لایه‌های اطلاعاتی به محیط gis و تلفیق این لایه‌ها میزان رسوب ویژه سطح حوضه بین 7/69 تا 0/76 تن در هکتار در سال محاسبه شد. مقدار کل و متوسط فرسایش سالانه خاک حوضه نیز به‌ترتیب برابر با 0 تا 57/62 و 11/66 تن در هکتار در سال به‌دست آمد. هم‌چنین بیش‌ترین و کم‌ترین مقدار فرسایش در زیرحوزه‌ها براساس اولویت‌بندی مربوط به زیر حوزه‌های 15 و 36 است که مقادیر آن‌ها به‌ترتیب برابر 28/50 و 2/83 تن در هکتار در سال محاسبه شد. متوسط رسوب تولیدی برای حوضه مورد مطالعه 3/16 تن در هکتار در سال برآورد شد. اولویت‌‎بندی زیرحوزه‌ها بر اساس میزان فرسایش خاک نشان داد که زیرحوضه 15 و 34، به‌ترتیب بیش‌ترین و کم‌ترین مقدار فرسایش (28/48 و 2/8 تن در هکتار در سال) را دارند. بر اساس میزان رسوب، زیرحوضه 16 و 34 به‌ترتیب بیش‌ترین و کم‌ترین مقدار رسوب (7/16 و 0/76 تن در هکتار در سال را تولید می‌کنند. بر اساس نتایج به‌دست آمده از تحلیل پارامترهای مربوط به فرسایش در مدل mpsiac، می‌توان نتیجه‌گیری کرد که اولویت‌بندی انجام شده می‌تواند مبنای تصمیم‌گیری و مدیریت در کنترل فرسایش و تولید رسوب در نظر گرفته شود

prioritization of kozetopraghi sub-watersheds based on estimated soil erosion and sediment yield using modified psiac model and gis

soil is one of the most important natural resources in any country, and its erosion will cause many problems, including fertility reduction, vegetation poverty, and desertification, especially in arid and semi-arid areas.today، the reduction of land resources due to soil erosion causes many human and financial losses every year. therefore, in this research in order to estimate soil erosion and sediment production, using the modified psiac experimental method (mpsiac) and the use of geographic information system (gis) in the kozetopraghi watershed of ardabil province. for this purpose, the required information layers were prepared using basic maps and gis. after collecting, preparing and entering the information layers into the gis environment and combining these layers, the amount of specific sediment of the basin was calculated between 7.69 and 0.76 tons per hectare per year. the total and average amount of annual soil erosion of the basin was also equal to 0 to 57.62 and 11.66 tons per hectare per year, respectively. also, the highest and lowest amount of erosion in the sub-basins is based on the prioritization of sub-basins 15 and 36, whose values are respectively it was calculated as 28.50 and 2.83 tons per hectare per year. the average production sediment for the studied basin was estimated to be 3.16 tons per hectare per year. the prioritization of sub-basins based on the amount of soil erosion showed that sub-basins 15 and 34 have the highest and lowest amount of erosion (28.48 and 2.8 tons per hectare per year), respectively. based on the amount of sediment, sub-basins 16 and 34 produce the highest and lowest amount of sediment respectively (7.16 and 0.76 tons per hectare per year). based on the results obtained from the analysis of parameters related to erosion in the mpsiac model, it can be concluded that the prioritization can be considered as the basis for decision-making and management in controlling erosion and sediment production.