ارزیابی آب مجازی و ردپای آب محصولات کشاورزی (مطالعه‌ی موردی: شهرستان قلعه‌گنج)

در راستای استفاده‌ی بهینه از منابع موجود آب، بررسی راهکارهای استفاده‌ی بهینه‌ی آب از طریق بازنگری در تخصیص منابع آب و مدیریت آن، امری ضروری است. ازآنجاکه میزان آب مصرفی پایه و ردپای آب هر محصول در هر منطقه تحت تاثیر اقلیم، عملیات کشاورزی و راندمان آبیاری متغیر است؛ توسعه‌ی روش‌های مدیریتی کارآمد که بتوان با آن، مقدار آب واقعی مصرفی را محاسبه کرد، امری ضروری است. هدف از این مطالعه، ارزیابی آب مجازی و ردپای آب محصولات کشاورزی در شهرستان قلعه‌گنج طی سال‌های 1390 تا 1395 در جهت بهره-برداری بهینه از منابع آبی موجود در این شهرستان است. با استفاده از سطح زیر کشت و میزان تولید، عملکرد هر محصول محاسبه شده و سپس با توجه به روابط ارائه‌شده‌ میزان آب مجازی، آب مجازی آبی و سبز، ردپای آب و شاخص بهره‌وری آب در محصولات موردبررسی به تفکیک محاسبه شده است. بنا بر بررسی‌های انجام‌شده، بیش‌ترین سطح زیر کشت در شهرستان قلعه‌گنج در این بازه‌ی زمانی، مربوط به غلات و نخیلات است که درمجموع، بیش از نیمی از سطح 48000 هکتاری زمین‌های زیر کشت و بیش از 60 درصد مجموع ردپای آب را شامل می‌شود، اما عملکرد آن‌ها پایین است. در مقابل، محصولاتی نظیر ذرت علوفه‌ای، پیاز و خربزه درمجموع 38.5 درصد از عملکرد محصولات کشاورزی شهرستان را به خود اختصاص می‌دهند و بیش‌ترین مقدار بهره‌وری آب را دربر دارند. در این مقاله، روند تغییرات ردپای آب در مقابل تولید و سطح زیر کشت کلی محصولات بررسی شده و به نظر می‌رسد با ارائه‌ی خدمات تخصصی به منظور تشویق کشاورزان در استفاده از روش‌های آبیاری نوین و جایگزینی محصولات آب با محصولات دارای بهره‌وری بیش‌تر، ردپای کلی آب در شهرستان را بتوان کاهش داد. در پیشنهاد الگوهای کشت جایگزین باید به اثرات اقتصادی، نیاز بازار و قابلیت اراضی نیز توجه نمود.

Evaluation of Virtual Water and Water Footprint of Crop Production (Case study: Qaleganj County)

To address the optimal use of available water resources, a revisit of water resource allocation and management is needed. Water use and water footprint of every product varies in different geographical areas due to various climate, agricultural operations and water efficiencies. Thus, more productive management schemes are to be developed. The goal of this study is to assess the virtual water and the water footprint of agricultural products in Qaleganj County between 2011 and 2016 in order to optimally exploit the available water resources. Using the cultivation area and the amount of production, the yield of each product was calculated and then according to the presented relationships, the amount of virtual water, blue and green virtual water, water footprint and water productivity index in the studied products were calculated separately. This study shows that the highest area of cultivation in Qaleganj is related to cereals and date, which covers more than half of the 48,000 hectares of total cultivated land and more than 60% of total water footprint, while their crop yield is low. On the other hand forage maize, onions and melons are accounted for 38.5% of the County #39;s agricultural product with the highest water productivity. This paper investigates the changes in water footprint versus production and total crop area. It seems that providing training services on the use of modern irrigation methods would encourage farmers to cultivate more productive crops with less water footprints. In proposing alternative cultivation patterns, economic issues and land capability should also be considered.