نقش پلایای طبس مسینا در ریزگردهای منطقه‌ی سیستان با تاکید بر نقش باد 120 روزه‌ سیستان

انتشار گردوغبار معلق در هوا ازجمله بزرگ‌ترین مشکلات جدی زیست‌محیطی در نواحی مختلف جهان است؛ این در حالی است که منشا بیش‌ترین گردوغبار موجود در جو، ذرات ریزدانه است و این ذرات ریز در مناطق خشک و نیمه‌خشک از فراوانی بالاتری برخوردارند. پلایای طبس مسینا در ایران به دلیل داشتن آب‌وهوای گرم و خشک و عاری بودن از پوشش گیاهی و از طرفی به دلیل قرار گرفتن در مسیر باد 120 روزه‌ی سیستان، یکی از مناطق مستعد تولید گردوغبار است. پژوهش حاضر به بررسی نقش این پلایا بر ریزگردهای این منطقه‌ پرداخته است. بدین منظور، نمونه‌برداری از پلایای طبس مسینا و ریزگردهای منطقه‌ی سیستان انجام پذیرفت. این رسوبات از حیث گرانولومتری، مورفوسکپی و کلسیمتری موردمطالعه قرار گرفتند. آزمایشات xrd نشان می‌دهد که کانی کوارتز و کلسیت در همه‌ی نمونه‌ها یافت می‌شود. همچنین در آزمایش xrf ترکیبات معدنی در همه‌ی نمونه‌ها سیلیس، اکسیدآلومینیوم، گازهای فرار و اکسید کلسیم نسبت به سایر ترکیبات معدنی بیش‌تر است. بر اساس این آزمایشات جنس رسوبات و نیز ترکیبات معدنی در دو منطقه‌ی پلایای مسینا و زابل یکسان شناسایی گردید. علاوه بر آن، طبق نتایج گرانولومتری رسوبات، حدود 59/6 درصد ماسه‌ریز بوده و با توجه به اینکه ذرات ریزدانه قادرند تا ارتفاع زیادی از سطح زمین بلند شوند و کیلومترها از مبدا خود فاصله بگیرند؛ بنابراین پتانسیل انتقال به منطقه‌ی سیستان را دارا می‌باشند. با بهره‌گیری از مدل لاگرانژی  hysplitمسیر ذرات گردوغبار ردیابی شد. پس از مسیریابی پس‌گرد ذرات گردوغبار، پلایای طبس مسینا به‌عنوان یکی از کانون‌های شکل‌گیری گردوغبار در دشت سیستان شناسایی گردید.

The Role of Playa Tabas Messina in the Dust of Sistan Region with Rely on the role of Sistsn,s Wind of 120 days

The circulation of dust suspended in the air is among the most significant environmental problems in the various regions of the world. However, the primary source of the dust present in the atmosphere is fine-grained particles and These tiny particles are more frequent in arid and semi-arid areas. The Tabas Masina Playa in Iran is one of the regions prone to dust production due to warm and dry climate and free of vegetation and on the other hand due to its exposure to the “Wind of 120 days”; and the Tabas Masina is one of the regions with high levels of dust where is exposed to the Sistsn, s“Wind of 120 days”. This research aims to study the role of this Playa on the dust of this region. For this purpose, sampling from the dusts of the dry lake of Tabas Masina and the Sistan Region was performed. These deposits were studied in terms of Granulometry, Morphoscopy, and Calcimetry. XRD tests revealed that Quartz and Calcite minerals were found in all samples. Also, the XRF test, the amounts of mineral compounds in all samples of Silica, Aluminum Oxide, Volatile Gases, and Calcium Oxide were higher in comparison to other mineral compounds.Based on these experiments the type of sediments and also mineral compounds were same in two areas. According to the Granulometry results of the deposits, about 59.6 percent was Fine Sand and considering that fine-grained particles can ascend to a considerable height and distance some kilometers from their origin, they have the potential to travel to the Sistan Region. Using the HYSPLIT Lagrangian model, dust particles direction was tracked. After routing dust particles, Tabas Masina Playa was identified as one of dust formation centers in Sistan plain.