پیش‌بینی وضعیت تحرک‌پذیری ماسه‌های روان در آینده بر اساس آزمون تحلیل حساسیت (مطالعه‌ی موردی: شهرستان منجیل)

تپه‌های ماسه‌ای از مهم‌ترین و حساس‌ترین لندفرم‌های حساس به فرسایش بادی می‌باشند که میزان فعالیت آن‌ها بسته به‌ شدت تاثیر عوامل متعدد اقلیمی و زمینی، متفاوت است. پایش بلندمدت این عوامل به همراه وضعیت تحرک‌پذیری ماسه‌های روان در مناطق مختلف می‌تواند اثر قابل‌توجهی بر کاهش اثرات نامطلوب آن‌ها داشته باشد. یکی از مناطق حساس به پدیده‌ی فرسایش بادی در شمال غرب ایران، تپه‌های ماسه‌ای اطراف شهرستان منجیل است که به‌عنوان منطقه‌ی مطالعاتی در پژوهش حاضر موردتوجه قرار گرفته است. اهداف اصلی این مطالعه، بررسی تاثیر شرایط اقلیمی بر میزان تحرک‌پذیری ماسه‌های روان این منطقه‌ و نیز پیش‌بینی اثرات تغییر احتمالی عوامل اقلیمی بر تحرک‌پذیری ماسه‌های روان شهرستان منجیل است. بدین منظور از داده‌های ساعتی مربوط به عناصر اقلیمی و رویدادهای گردوغبار استفاده گردید. نتایج نشان داد که در بازه‌ی زمانی 2016-1994 سیر تغییرات روزهای غبارآلود و شاخص تحرک‌پذیری ماسه‌های روان در این منطقه‌، نزولی و ارتباط بین آن‌ها مثبت و معنی‌دار بوده است. در سال‌های 1995 تا 1999 و 2006 و 2008 نیز شهرستان منجیل در خطر بیابان‌زایی بسیار شدید قرار داشته و با گذشت زمان از شدت آن کاسته شده است. همچنین نتایج نشان داد که در مقیاس سالانه، بیش از 90 درصد بادهای محلی با سرعتی بیش از 11 متر بر ثانیه و با جهت غالب شمالی در منطقه‌ی مطالعاتی جریان داشته‌اند. بر اساس نتایج تحلیل حساسیت مشخص شد که اگر در آینده، فراوانی بادهای فرسایش‌زا و یا میزان تبخیر و تعرق پتانسیل به اندازه‌ی حداقل 10 درصد کاهش یابد، مقدار شاخص لنکستر از 241/9 به 194/6 کاهش خواهد یافت و وضعیت کاملاً فعال آن‌ها به وضعیت پایدارتری خواهد رسید. همچنین پیش‌بینی می‌شود اگر این دو پارامتر اقلیمی به‌طور هم‌زمان به میزان 30 درصد کاهش یابند، تپه‌ها همچنان فعال خواهند بود؛ مگر آنکه این عوامل به‌طور هم‌زمان به 40 درصد تقلیل یابند.

Predicting Mobility of Sands in the Future Based on Sensitivity Analysis Test (Case Study: Manjil City)

Sand dunes are one of the most important and sensitive wind erosion susceptible landforms whose activity varies depending on the severity of the impact of various climatic and terrestrial factors. Long-term monitoring of these factors, along with the mobility status of sand sands in different areas, can have a significant effect on reducing their adverse effects. One of the sensitive areas of wind erosion in northwest of Iran is sand dunes around Manjil city which is considered as a study area in the present study. The main objectives of this study are to investigate the effect of climatic conditions on the mobility of sand flows in this region as well as to predict the effects of climate change on the mobility of sand flows in Manjil. Hourly data related to climatic elements and dust events were used. The results showed that during the period of 1994-1996, the changes of dusty days and the mobility index of the sand flows in this downward region and the relationship between them were positive and significant. Also in the years 1995 to 1999, 2006 and 2008, Manjil has been in extreme danger of desertification and has declined sharply over time. The results also showed that on an annual scale, more than 90% of local winds were flowing at a speed of more than 11 m / s with the dominant northern direction in the study area. Based on the results of the sensitivity analysis, it was found that if the frequency of erosive winds or potential evapotranspiration decreased by at least 10% in the future, the Lancaster index would decrease from 249.9 to 194.6 and their fully active status would decrease. The situation will be more stable. It is also predicted that if these two climatic parameters are reduced by 30% simultaneously, the hills will remain active unless these factors are reduced to 40% simultaneously.