دراسة بنیویة لمسرحیة شهرزاد لتوفیق حکیم

انَّ المنهج البنیوی اقرب المناهج الی النص الادبی؛ لانَّ النص هو المصدر، ولا وجود للمصدر الا من خلال النص، و لانَّ اللغه هی التی تشکل النص و تحدد وجوده و کینونته، و بالتالی، فاللسانیات هی المنهجیه الوحیده الصالحه لدراسه اللغه فی کل تمظهراتها الوصفیه. للتوصل الی بنیه الاثر الادبی ینبغی تخلیص النص من الموضوع و المعانی و الافکار و البعدین الذاتی والموضوعی، لیبدا بعد ذلک تحلیل النص فی دراسه المستویات البنیویه. نحن نرید فی هذه المقاله من خلال المنهج الوصفی – التحلیلی ان ندرس البنیویه فی مسرحیه شهرزاد و بما انَّ ضیق مساحه البحث لایتیح لنا الالمام بکافه جوانب الدراسات البنیویه علینا ان نختار منها ما وجدنا انه رکیزه اساسیه فی تحدید مظاهر البنیویه فی شهرزاد وهذه المحاور هی: الفواعل التی تمثل الشخوص فی النص، ویوازیها فی الخط نفسه المفعول به وهو الهدف او المغزی من النص، وفی المحور العمودی هناک المساندون والمعارضون و فی الوسط هناک محور الاحداث ( الحبکه الدرامیه ) للمسرحیه. شخصیات مسرحیه شهرزاد ما هی الا رموز لنوازع الانسان وملکاته؛ فالعبد عبد اسود حقیقی ذو مزاج شهوانی، و الوزیر شخصیه عاطفیه عفیفه و الملک شخصیه زهدت فی کل الحیاه ی الرمزی لیصبحوا رمزاً لسعی الانسان الحثیث نحو المجهول. و یری توفیق الحکیم ان حکمه الانسان فی عصورنا الدنیا ولکن تلک العلاقه الخفیه التی تربط بینهم فی انجذابهم نحو شهرزاد هی التی ترفعهم عن المستوی الواقعی الی المستوی الدلالالحدیثه لیست هی التی توجه مصیره بل الذی یوجه مصیره هو قدرته ذلک العفریت المنطلق مِن قَمقَم الحکمه هو العله المباشره لازمه الانسانیه فی العصر الحدیث.

Analyzing the Play Shahrazad by Tawfiq alHakim from a Structuralist Perspective

Among different approaches of literary criticism, structuralism has a close relationship with the text because a literary work consists of sentences and expressions and the sentencesare per se composed of words. Accordingly, different branches of linguistics are considered as the best instruments for analyzing descriptive aspects of expressions and sentences. The structuralist criticism usually investigates the structure of the work itself instead of investigating affairs such as theme, sense, thought, subjective and objective dimensions. The present study is to investigate the structure of the play Shahrazad using a descriptiveanalytical method. It should be noted that regarding the limited size of the article and the wide scope of the structuralist criticism, the most basic structural concepts are investigated in this play concepts such as main characters, theme, antagonists, protagonists and the setting of the play. The character of Shahrazad is the internal desires of human beings Abd is a blackfaced lustful man Vazir is a kind righteous person and Malek is an ascetic. The interests of these characters to Shahrazad have caused an unknown relationship among them. It is this relationship that gives the characters a symbolic aspect and each of them is a symbol for continuous efforts to understand the unknowns. Tawfiq alHakim believes that, in the modern age, wisdom is not the guide of human beings' fate, but their lighthouse is power thirst the devil which originates form human thought and challenges the humanity of human beings in this age.