ارزیابی اقتصادی اثر به‌کارگیری روش‌های مختلف خاک‌ورزی و تناوب زراعی در کشت گندم دیم

انجام عملیات خاک‌ورزی مرسوم در اراضی دیم منجر به مشکلاتی نظیر فرسایش آبی و بادی خاک و ایجاد گرد و غبار می‌شود. علی‌رغم این‌که انجام عملیات خاک‌ورزی حفاظتی در طول دوره آیش، روش شناخته شده‌ای برای کاهش فرسایش خاک است، اما هنوز عمده اراضی دیم استان همدان تحت خاک‌ورزی مرسوم قرار دارند. فرسایش خاک در استان همدان عمدتاً به علت کاهش کیفیت خاک و تاثیر آن بر کاهش عملکرد محصولات، سالانه هزینه‌های درون مزرعه‌ای قابل ملاحظه‌ای را برکشاورزان منطقه تحمیل می‌نماید. از طرفی زارعین در صورتی در راستای حفاظت از خاک سرمایه‌گذاری انجام خواهند داد که منافع حاصله بیش از هزینه‌های آن باشد. این پژوهش به‌منظور ارزیابی اقتصادی اثر تناوب زراعی و روش‌های مختلف خاک‌ورزی در زراعت گندم دیم، در شهرستان کبودرآهنگ در دو سال زراعی 92-1391 و 93-1392 اجرا گردید. برای این منظور اثرات اقتصادی ناشی از اعمال تیمارها با استفاده از روش بودجه‌بندی جزئی و شاخص نسبت منفعت به هزینه مورد بررسی قرارگرفت. آزمایش به‌صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح بلوک کامل تصادفی و در سه تکرار انجام شد. در این تحقیق تاثیر دو تناوب‌ زراعی شامل آیش گندم و نخود گندم به‌عنوان عامل اصلی و روش‌های مختلف خاک‌ورزی شامل روش مرسوم (گاوآهن برگرداندار+ سیکلوتیلر)، خاک‌ورز حفاظتی (گاوآهن چیزل با تیغه‌های قلمی+ غلتک)، خاک‌ورزی حفاظتی (گاوآهن چیزل با تیغه‌های پنجه‌غازی+ غلتک) و کشت مستقیم (بی‌خاک‌ورزی) به‌عنوان عامل فرعی بر عملکرد و هزینه‌ها مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج این پژوهش نشان داد که در سال خشک (92-1391) تیمار بی‌خاک‏ورزی (کشت مستقیم) در مقایسه با سایر روش‌های خاک‌ورزی حفاظتی عملکرد بیشتری (حدود 25 درصد) نسبت به خاک‌ورزی مرسوم داشت و از نظر اقتصادی درآمد خالص به میزان 3357 هزار ریال در هکتار افزایش داشته است و دارای نسبت به منفعت به هزینه 2.8 است که عدد قابل قبولی است. در سال دوم (93-1392) که آبیاری تکمیلی انجام شد از نظر اقتصادی و میزان عملکرد محصول، تیمار خاک‌ورزی حفاظتی (گاوآهن چیزل با تیغه‌های پنجه‌غازی+ غلتک) نسبت به سایر تیمارهای خاک‌ورزی برتری داشت. این تیمار نسبت به روش مرسوم عملکرد گندم را 6.2 درصد و درآمد را 2897 هزار ریال در هکتار افزایش داد، شاخص نسبت منفعت به هزینه در این تیمار برابر با 5.7 است که نشان‌دهنده توجیه‌پذیری این روش است. با توجه به نتایج به‌دست آمده، می‌توان در کشت دیم گندم روش‌های خاک‌ورزی حفاظتی را جایگزین روش مرسوم نمود.

Economic Evaluation of using Different Tillage Methods and Crop Rotation in Rain-Fed Wheat Cultivation

IntroductionSoil protection against water and wind erosion is of great importance. Since most soils of arid and semiarid regions of Iran are poor in organic matter and continuous use of conventional tillage (moldboard plow) has increased the severity of soil organic matter depletion and degradation of soil structure. Therefore replacing conventional tillage with conservation tillage (reduced tillage and no tillage) is needed to improve soil structure and increase soil organic matter. Due to the increasing population growth and the limitation of arable land, it is necessary to remove the fallow year in dryland. Legumes are crops that can be in rotation with wheat. Materials and MethodsThis study was conducted to evaluate the effect of crop rotation and different tillage systems on rainfed wheat farming in Kaboudarahang Township during 20122014. The experiment was conducted as splitplot in a randomized complete block design with three replications. In this study, different crop rotations including fallowwheat rotation, and chickpeawheat rotation as main plots and different tillage systems including conventional tillage (moldboard plow + power harrow), conservation tillage (chisel plow equipped with roller), conservation tillage (sweep plow equipped with roller) and direct drilling were investigated as subplots.In the economic evaluation of this project, the economic impacts of the treatments were analyzed using the partial budgeting method and the costbenefit ratio. For this purpose, the difference between treatments income and cost compared with control treatment has been calculated and compared. The differences in the benefits of the treatments are due to the different yields of wheat. Results and DiscussionResults showed:1 The highest wheat yield in the first and second years of the study was 605.3 and 2135.1 kg ha1, respectively in rotation of fallow wheat.2 In the first year, the highest wheat yield (690.7 kg ha1) was related to direct planting (no tillage), but in the second year, the highest yield (2268.6 kg ha1) was related to conservation tillage (sweep blades + roller).3 In the first and second year, the highest value of treatment was related to direct planting and conservation tillage (sweep tiller + roller), respectively.4 In the chickpeawheat rotation, the highest net income in the first and second year was related to direct planting and conservation tillage (sweep + roller), respectively. Thebenefitcost ratio in the conservation tillage (sweep + roller) (second year) and direct drilling (first year) methods shows that for each rial of expenses, 5.7 and 2.8 rials can be earned respectively. Therefore, economically, these tillage treatments are superior to the control treatment (conventional cultivation).5 In the wheat rotation, the highest net income in the first and second year was related to direct planting and conservation tillage (sweep + roller), respectively. The benefitcost ratio in the conservation tillage (sweep + roller) (second year) and direct drilling (first year) methods shows that for   each rial of expenses, 4.2 and 1.3 rials can be earned respectively. Therefore, it is economically justified and these tillage treatments are superior to the control treatment (conventional tillage).ConclusionThe results of this study showed that in the first and second years, economically the direct method and the conservation tillage treatment (sweep blades + roller) were superior to the conventional method, respectively. Therefore, conservation tillage methods can be replaced by the conventional method (plowing with moldboard plow) in dryland farming. Also, in dry years, direct cultivation (no tillage) is a good and economical method.