نقش اراده آزاد در مقابل تقدیراز دیدگاه قرآن، روان‌شناسی و عصب‏شناسی

جبر و اختیار همواره از قدیم پردامنه‌ترین مبانی فلسفه و مورد بحث فلاسفه و حکما بوده است. گروهی به جبر مطلق و جمعی مانند معتزلیان به اختیار مطلق معتقدند؛ اما قول میانه «لَا جَبْرَ وَ لَا تَفْوِیضَ‏ وَ لَکِنْ اَمْرٌ بَیْنَ اَمْرَیْن‏» که از ائمه ‌هادین(ع) به ما رسیده امروز در آزمایشگاه تخصصی علم اعصاب به اثبات رسیده است. در این مقاله، مطالعات نوروفیزیولوژی در زمینه اراده آزاد، آیات قرآنی مرتبط و سایر دیدگاه‏های روان‌شناسی و عصب‏شناسی مربوط به صورت مروری، مورد توجه قرار گرفته است. «بنجامین لیبت» نوروفیزیولوژیستی است که طی مطالعات علمی روی مغز درک جدیدی از هوشیاری اثبات کرده است.این دانشمند می‏گوید: مغز پاسخ به یک تحریک خارجی را قبل از تصمیم آگاهانه شروع می‌‌کند (پاسخ قبلاً وجود دارد، آنچه تقدیر می‌نامیم‌). مقاله شواهدی از جبر متعالی و دایره سرنوشت از آیات قرآن کریم، دیدگاه یونگ، تفاسیر مولانا و حافظ پیش‏رو می‌‌گذارد و سپس عصب‌شناسی تعالی در علم اعصاب را مورد بررسی قرار می‏دهد. با تامل در آگاهی‌های دینی و ارتباط آن با علوم جدید می‏توان گستره‌ی افق‏های دید انسان نسبت به آگاهی‏های دینی را افزایش داد.