شناسه های شهر در قرآن کریم

برای شناخت آثار کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و مدیریتی آموزه‌های اسلام در شهرها و تبیین الگویی برای تمایز این شهرها از سایر نمونه‌ها در دوره‌های مختلف، بررسی‌ها و تحقیقات متعددی انجام و تحلیل‌های گوناگونی ارائه شده است که بخشی از آن، متوجه اشارات و نصوص متعدد دینی در باب امور آبادی و عمران شهری است. ماهیت خاص شهرهای حیطه جهان اسلام و جلوه مفاهیم و خصوصیات مشترک و فراگیر در آن‌ها، بیانگر شیوه نفوذ و حاکمیت فرهنگ اسلام و ارتباط آن‌ها با آموزه‌های دینی است. از این‌رو شهر اسلامی، اصطلاحی است که به معرفی شهرهای متاثر از فرهنگ و ارزش‌های اسلامی می‌پردازد. این مقاله با تکیه بر اشارات آیات در مورد وجوه مختلف معماری و شهرسازی و با تکیه بر آراء مفسرین و لغت‌شناسان، شناسه‌ها و مولفه‌های شهر مورد نظر قرآن کریم را استخراج و مورد بازبینی و تحلیل قرار داده است و از پرداختن به آیاتی که ناظر بر شئون اولیاء الهی و زندگی اخروی است و تجویز آن در امور جاری دنیوی غیرممکن، پرهیز نموده است. در این راستا، اطلاعات و داده‌های موردنیاز در این تحقیق به روش اسنادی گردآوری و با رویکردی توصیفی تحلیلی مورد مداقه و بررسی قرارگرفته‌اند. قرآن کریم باهدف پرهیز از ساخت‌وساز بیهوده و زیان‌بار، به صفاتی همچون امنیت، آرامش، حرمت و تطابق با شرایط طبیعی و اقلیمی در عمران شهری و دنیوی اشاره دارد که البته جنبه‌های آرمانی، متکامل و مطلق آن را نیز در سرای اخروی مورد توجه قرار می‌دهد. همچنین اسلوب قرآن در تبیین صفات ساخت‌وسازها، توجه به ابعاد کیفی در تامین سرپناه و مکان اجتماع انسانی است و اصولاً آموزه‌های دینی از تعیین ضوابط جزئی و دستورالعمل‌های خاص خودداری نموده است.