جایگاه استدلال در قضاوت اخلاقی بر اساس اندیشه آیت‌الله مصباح یزدی(ره) *

یکی از مهم‌ترین سوالات روان‌شناسی اخلاق شیوۀ شکل‌گیری قضاوت‌های اخلاقی و نقش استدلال به‌مثابه رقیب احساسات در این موضوع است. این تحقیق با روش «توصیفی - تحلیلی» جایگاه استدلال در قضاوت اخلاقی بر اساس اندیشه آیت‌الله مصباح یزدی را بررسی کرده است. یافته‌ها حاکی از آن است که قضاوت اخلاقی به‌منزله یک تصدیق اخلاقی، همواره نیازمند استدلال و در نتیجه، یک تصدیق نظری است. بنابراین قضاوت‌هایی که به نظر می‌رسد صرفاً پشتوانۀ احساسی دارند نیز خالی از استدلال نیستند. همچنین بر اساس طرح هرم سه‌بعدی نفس که از ابتکارات خاص آیت‌الله مصباح یزدی است، بینش و گرایش و در نتیجه، استدلال و احساس هر دو در شکل‌گیری قضاوت اخلاقی به‌عنوان یک فعل اختیاری نقش دارند و برخلاف بسیاری از نظریات که بر نقش یکی از دو عامل استدلال یا احساس تاکید می‌کنند، نمی‌توان آنها را رقیب یکدیگر به‌حساب آورد و یکی را غالب بر دیگری معرفی نمود، بلکه هر دو در اعماق نفس وحدت داشته، تنها در مقام تفصیل، ظاهر متفاوتی دارند. ازاین‌رو روابط پیچیده و آمیخته‌ای بین شناخت‌ها و تمایلات و در نتیجه استدلال‌ها و احساسات وجود دارد.

the position of reasoning in moral judgment based on the ideas of ayatollah misbah yazdi

one of the most important questions mentioned in moral psychology is how moral judgments are formed and what is the role of reasoning, as the opposite point of emotions, in this matter. using a descriptive-analytical method, this research has investigated the position of reasoning in moral judgment based on the thought of ayatollah misbah yazdi. according to the results [of this research], moral judgment, as a moral confirmation, always requires reasoning and thus is a theoretical confirmation. therefore, judgments that seem to have only emotional support are not devoid of reasoning. in addition, based on the three-dimensional pyramid of the self, which is one of the special innovations of ayatollah misbah yazdi, insight and tendency, and as a result, reasoning and feeling, both play a role in the formation of moral judgment, as an optional act. unlike many theories that emphasize on the role of one of the two factors of reasoning or feeling, they cannot be considered as competitors and one cannot be considered as dominant over the other, rather both have a kind of unity in the depths of the soul, and they appear different only in their detail. therefore, there are complex and mixed relationships between cognitions and tendencies, and as a result, arguments and feelings.