سنجش احساس دینی در کودکان پیش از دبستان: یک مطالعه روان‎سنجی

پژوهش حاضر با هدف تدوین مقیاسی برای سنجش احساس دینی کودکان خردسال بر پایه ‌یک طرح پژوهشی زمینه‎یابی و در چارچوب الگو‎های متعارف در روان‎سنجی، در جامعه کودکان 4 تا 6 سال کشور و روی دو گروه نمونه کودکان مدارس عادی (445 تن از تهران، کرمان، تبریز، مشهد و بندرعباس) و مدارس دینی (145 تن از قم) به روش «توصیفی» اجرا شده است. در این مقیاسِ هفت ماده‎ای، یک کودک به‌عنوان قهرمان داستان در یک موقعیت از لحاظ اعمال و مراسم دینی قرار دارد و احساس آزمون‎شونده نسبت به آن موقعیت، به صورت خوشحال، خنثا و ناراحت اندازه‎گیری می‌شود. تحلیل داده‎‎ها نشان داد درجه دشواری و قدرت تشخیص سوال‎ها و نیز توزیع فراوانی پاسخ‎ها مناسب و دارای برازش درونی و بیرونی است. نتایج تحلیل عاملی تاییدی و تحلیل مولفه‎های اصلی مقادیر باقی‌مانده استانداردشده، روایی‎ سازه و تفاوت دو گروه کودکان مراکز عادی و دینی، روایی تفکیکی مقیاس و ضریب هماهنگی درونی بالاتر از 7/0 و شاخص‎های جداسازی شخص و سوال اعتبار بر اساس مدل راش مقیاس را تایید کرد. میانگین احساس دینی کودکان بالاتر از دشواری سوال‎ها به دست آمد. درجه مطلوبیت ماده‎های زیارت، رفتن به عاشورا و روضه و کمک به فقرا از سطح کودکان با کمترین احساس مثبت نیز پایین‎تر است. در حالی که درجه مطلوبیت ماده‎های «رفتن به مسجد» و «تماشای نمازخواندن مادر» بیشترین مقدار و «دعا و یادگرفتن قرآن» در مهد کودک بالاتر از میانگین احساس دینی در کودکان است. این مقیاس ابزاری روا و معتبر برای ارزیابی عملکرد والدین در تقویت یا تضعیف احساس مثبت کودکان به رفتارها و مراسم دینی و نیز برای ارزیابی اثربخشی برنامه‎های‎ آموزش‎های دینی در مراکز آموزشی است.

measuring religious feeling in preschool children: a psychometric study

this study tries to develop a scale to measure the religious feeling of young children based on a survey method project and within the framework of conventional patterns of psychometrics, in the community of 4-6 year old children in iran and on two sample groups of normal school students (445 students from tehran, kerman, tabriz, mashhad and bandar abbas) and religious school students (145 students from qom) using a descriptive method. in this seven-item scale, a child is placed in a situation, as the hero of the story, with specific religious practices and ceremonies, and the examinee’s feeling towards that situation is measured as happy, neutral or sad. analyzing the data, it became clear that the degree of difficulty and ability to recognize the questions, as well as the frequency distribution of the answers, are appropriate and have an internal and external fit. the results of analyzing confirmatory factor and analyzing the main components of standardized remaining values confirms construct validity and the difference between two groups of children from normal and religious centers, the discriminant validity of the scale and the internal consistency coefficient higher than 0.7, and the indicators of personal separation and question validity based on the rasch scale model. the average religious feeling of children was obtained higher than the difficulty of the questions. the degree of desirability of the items pilgrimage, going to ashura ceremonies and rowza (mourning of moharram), and helping the poor is lower than the level of children with the least positive feelings; while the degree of desirability of the items going to the mosque and watching the mother praying is the highest and praying and learning the quran in kindergarten is higher than the average religious feeling among children. this scale is a valid and reliable tool for evaluating parents’ performance in strengthening or weakening children’s positive feelings towards religious behaviors and ceremonies, and also for evaluating the effectiveness of religious education programs in educational centers.