الگوی نظری «مقابله با تنیدگی براساس منابع اسلامی» و اعتبارسنجی آن

هدف این پژوهش، تدوین الگوی نظری «مقابله با تنیدگی براساس منابع اسلامی» و اعتبارسنجی آن است. برای دستیابی به این هدف، در آغاز به منابع دست‌ اول اسلامی، از جمله قرآن کریم (به‌صورت بررسی تمام متن)، نهج‌البلاغه، میزان‌الحکمه، تفسیرهای مرتبط و برخی منابع دست ‌دوم مراجعه شد. مفاهیم مرتبط با مقابله با تنیدگی به روش «داده‌بنیاد» استخراج گردید و بر پایه آن مولفه‌های اولیه الگو تدوین شد. سپس به‌منظور اعتباریابی الگو، مولفه‌ها در اختیار نُه کارشناس اسلامی و همچنین صاحب‌نظر در روان‌شناسی برای اظهارنظر درباره مطابقت مولفه‌ها و نحوه ارتباط آنها با مستندات قرار گرفت. یافته‌های کمّی نشان داد میزان شاخص cvi در دامنه 0.88 تا 1 و میزان شاخص cvr در دامنه 0.78 تا 1 قرار دارد. با توجه به مقدار به‌دست‌آمده برای این دو شاخص، معلوم شد الگوی پیشنهادی برای مقابله با تنیدگی براساس منابع اسلامی، از روایی محتوایی مناسبی برخوردار است. بنابراین ساختار مولفه‌ای و فرایندی آن تایید گردید. در نهایت، چهار مقوله شامل شرایط زمینه‌ای (پذیرش مبانی خداشناختی، هستی‌شناختی و انسان‌شناختی اسلام)، عوامل علّی (اصلاح اسناد و شناخت ویژگی‌های دنیا و آخرت)، راهبردها (راهبردهای استحکام‌بخشی درونی، راهبردهای ایجاد تغییر در عامل تنش‌زا)، و پیامد‌ها (معنادهی درست به حوادث تنش‌زا، کاستن از تنش‌ها) استخراج شد و نحوه هریک از مولفه‌ها به شکل فرایندی تبیین گردید و بر پایه آن الگوی «مقابله با تنیدگی براساس منابع اسلامی» به شکل نموداری ترسیم شد.