واژه‌شناسی «اضطراب» از نگاه روایات اسلامی و نقش آن در ایستایی و رشد انسان

این پژوهش با هدف تبیین حوزه معنایی «اضطراب» برای ارتقا و یا اصلاح روش‌های درمان در حوزه روان‌شناسی با روش «تحلیل محتوای کیفی» انجام شد و با تحلیل مفاهیم همنشین و جانشینِ «اضطراب» در متون روایی معین نمود مفاهیم «هَمّ، ارتیاب، فزع، قلق و...» به سبب ویژگی‌های «ترسِ مبهم، ترسِ ناشی از ناامنی، نگرانی از رفتار خود» به صورت خاص و واژه‌های «وَجَع، ضَیق، رِجز، خوف و...» به انضمام قرینه دال بر همان ویژگی‌ها، به گونه عام با «اضطراب» متناظرند. همچنین در میدان معنایی «اضطراب» می‌توان آن را به سه نوع شناختی، عاطفی و رفتاری تقسیم کرد. اما واژه‌های «امن»، «استقرار»، «راحه»، «اطمینان»، «شرح صدر» در تقابل با «اضطراب» قرار دارند. دیگر یافته‌ها حاکی از آن است که اضطراب به‌منزله بخشی از زندگی انسانی دارای مراتبی است. اضطراب در مرحله پایین، بهنجار است و موجب پیشرفت انسان می‌شود. اما در مرتبه بالا، نابهنجار است. ایستایی اضطراب در مرحله مزمن وقتی است که نگرش‌های ناکارامد اراده وی را در انجام وظایف دینی از او بگیرد.