سازه «امید» در جوان شیعه بر اساس نظریه زمینه‌ای: یک پژوهش کیفی

با توجه به ارائه مولفه‌های تشکیل‌دهنده سازه «امید» توسط اسنایدر در بافت غیرایرانی اسلامی، هدف این پژوهش‌ ترمیم و تکمیل الگوی «امید» اسنایدر در جوامع شیعی ایرانی براساس نظریه زمینه‌ای است. با توجه به هدف، رویکرد کیفی و روش نظریه زمینه‌ای انتخاب شد. بدین منظور 37 جوان شیعه با روش «نمونه‌گیری هدفمند» و «گلوله برفی» انتخاب‌ و با آنها مصاحبه کیفی نیمه‌ساختاریافته صورت گرفت و مصاحبه‌ها تا دستیابی به اشباع داده‌ها ادامه یافت. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد سازه «امید» در جوان شیعه، چهار مولفه اصلی و بیست زیرمولفه دارد: 1. هدف‌گذاری الهی و شفاف (هدف زندگی: رضای الهی و سعادت اخروی، توجه به اهمیت و پیامدهای اهداف، تعیین اهداف عینی و شفاف، تعیین اهداف چالشی و واقع‌بینانه، تعیین اهداف گام‌ به ‌گام، تعیین اهداف گرایشی و ایجابی، فرایندگرایی به‌جای نتیجه‌گرایی)؛ 2. انگیزش درونی (احساس نیاز «روان‌شناختی معنوی»، علاقه به هدف، الگوگیری، سازگاری و انعطاف‌پذیری)؛ 3. نگرش مثبت (مثبت‌نگری نسبت به آینده، احساس توانمندی، امید متعالی)؛ 4. تدبیر (مهارت حل مسئله، جلب حمایت اجتماعی، یاری گرفتن از امور الهی، برنامه‌ریزی، مقابله با موانع، تلاش). سازه «امید» جوان مسلمان شیعه براساس «نظریه زمینه‌ای»، در مقایسه با سازه «امید» اسنایدر و سازه «امید» براساس منابع اسلامی خلیلیان، اجزای کامل‌تری دارد. بنابراین نتایج این پژوهش بستر مناسب‌تری برای تدوین پرسشنامه امید بومی و همچنین تدوین برنامه‌های آموزش روانی معنوی امید فراهم کرده است.