بررسی تطبیقی ساختار وجودی انسان در حکمت صدرایی و «معنادرمانی» فرانکل

اندیشمندان علم روان‌شناسی و فلسفه در اینکه انسان دارای یک بُعد است و تنها بدن یا روح دارد یا دوبعدی و یا سه‌بعدی است، اختلاف‌نظر دارند. در این میان صدرالمتالهین و ویکتور فرانکل (پیشرو مکتب معنادرمانی) انسان را دارای ابعادی سه‌گانه می‌دانند. صدرالمتالهین به سه بُعد بدن، نفس و عقل، و فرانکل به سه بُعد بدن، روان و روح قائل است. هدف از این تحقیق توصیف دقیق‌تر ساختار وجودی انسان به منظور تبیین بهتر پدیده‌های انسانی است تا گامی در جهت تحقق روان‌شناسی اسلامی باشد. این پژوهش با روش «توصیفی تحلیلی» به مقایسه این دو دیدگاه پرداخته و کوشیده است از روش «تطبیقی فراتاریخی» بهره ببرد. از یافته‌های این پژوهش آن است که دیدگاه صدرالمتالهین و ویکتور فرانکل در مبانی هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی تفاوت‌های زیادی دارند. این دو دیدگاه در اصول شباهت‌هایی دارند؛ مانند اصل «هدفمندی انسان». از سوی دیگر تفاوت‌هایی نیز دارند؛ ازجمله اعتقاد به هدفمندی خدا و جهان از نظر صدرالمتالهین و انکار آن از سوی فرانکل. در ساختار وجودی انسان بیشترین شباهت در بُعد بدن و بیشترین تفاوت در بُعد روان و نفس بین این دو دیدگاه وجود دارد. صدرا نفس را جوهر و فرانکل عرض می‌داند. در بُعد سوم، یعنی روح یا عقل پنج وجه شباهت و پنج وجه تفاوت بین این دو نظریه وجود دارد. دیدگاه صدرا در تبیین ساختار وجودی انسان موفق‌تر است و به عقل و نقل نزدیک‌تر. اعتقاد به ابعاد سه‌گانه انسانی تاثیری مستقیم در مشاوره و درمان دارد.