مولفه‏های خودنظم‏دهی بر اساس مفهوم «عقل» در منابع اسلامی

هدف این پژوهش، شناسایی منبع اصلی خودنظم‏دهی، به‌عنوان توانش تنظیم پاسخ‏های خود در جهت تعقیب اهداف و برآورده ساختن معیارها و استخراج مولفه‏های آن، در منابع اسلامی بوده است. بررسی‏ در آثار اندیشمندان اسلامی نشان می‌دهد که پایگاه «عقل»، منبع معرفتی انگیزشی اجرایی‏ نفس است که تنظیم کنش‏های مختلف روانی انسان را بر عهده دارد. محقق با استفاده از روش‏های تحلیل محتوا و معناشناسی زبانی، به تحلیل گزاره‏های دینی در خصوص عقل پرداخت. حاصل این بررسی، تایید فرضیة اصلی تحقیق، و استخراج 21 مولفه بود که در چهار ساحت شناختی (به انضمام مولفه‏های نگرشی)‏، انگیزشی، عاطفی، و اجرایی سازمان داده شد. این مولفه‏ها، در اختیار ده کارشناس حوزوی قرار گرفت و روایی محتوای آنها، با استفاده از ضریب نسبی روایی محتوا (cvr) و شاخص روایی محتوا (cvi) بررسی شد. تمامی مولفه‏ها، به استثنای یکی از مولفه‏های نگرشی (انکسار نفس) از روایی محتوا برخوردار بودند. براین‌اساس، کنش‏های خودتاملی،‌ خودانگیزشی، و خودتغییری که از عناصر اصلی الگوهای خودنظم‏دهی به‌شمار می‏روند، در ادبیات اسلامی بر اساس کارکردهای عقل قابل توجیه و تبیین می‏باشند.