بررسی صفات مورفولوژیک ژنوتیپ‌های محلی و اصلاح شده برنج (oryza sativa l.) در پاسخ به دو سطح نیتروژن در محیط آبکشت

به منظور بررسی پاسخ ژنوتیپ های برنج نسبت به مقادیر مختلف نیتروژن، آزمایشی برای ارزیابی رشد و نمو 28 ژنوتیپ برنج منتخب اصلاحی شمال، محلی شمال و مرکزی ایران در دو سطح نیتروژن شامل 2.85 میلی مولار (غلظت نیتروژن محلول یوشیدا) و 1.42 میلی مولار (نصف غلظت نیتروژن محلول یوشیدا) از منبع نیترات آمونیوم به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا گردید. در این تحقیق، صفات تعداد پنجه، سطح برگ، شاخص سبزینگی، وزن خشک ریشه، اندام هوایی و کل و طول اندام هوایی و ریشه به طور معنی داری تحت تاثیر ژنوتیپ، غلظت نیتروژن محلول غذایی و نیز برهمکنش بین آنها قرار گرفتند. در اثر کاهش غلظت نیتروژن در محلول غذایی، میزان کاهش مقادیر مربوط به کلیه صفات به غیر از طول و وزن خشک ریشه در ارقام محلی شمال بیشتر بود. میزان کاهش وزن خشک کل در ژنوتیپ های محلی شمال، اصلاحی شمال و مرکزی ایران به ترتیب 14.82، 5.8 و 2.67 درصد بود. تنوع ژنتیکی قابل توجهی از نظر پاسخ به کمبود نیتروژن در بین ژنوتیپ ها مشاهده شد. در بین ارقام اصلاح شده شمال، نعمت و شیرودی کمترین و ارقام فجر و خزر بیشترین کارایی نیتروژن را داشتند. در حالی که ارقام طارم منطقه و اهلمی طارم کمترین و ارقام حسنی و کاظمی بیشترین کارایی نیتروژن را در بین ارقام محلی شمال به خود اختصاص دادند. ارقام زاینده رود و لاین 2 فیروزان نیز کمترین و بیشترین کارایی نیتروژن را در بین ارقام مرکزی داشتند. نتایج نشان داد که همبستگی بین تعداد پنجه و سطح برگ با وزن خشک شاخساره به عنوان عملکرد گیاه در شرایط کمبود نیتروژن (به ترتیب 0.74=r و 0.57=r) نسبت به شرایط مطلوب نیتروژن (به ترتیب 0.13=r و 0.41=r) بیشتر بود.

Evaluation of morphological characteristics of local and improved rice (Oryza sativa L.) genotypes under two nitrogen levels in hydroponic culture

In order to study the response of rice genotypes to different levels of nitrogen (N), an experiment was conducted to evaluate growth and development of 28 selected rice genotypes (improved and local from north of Iran, and cultivated in Central Iran) under two levels of N including 2.85 mM (N concentration of Yoshida solution) and 1.42 mM (half the N concentration of Yoshida solution) from ammonium nitrate source. The experiment was arranged as factorial, based on a completely randomized blocks design, with three replications. Results showed that the effects of genotype, N level and their interaction were significant on the number of tillers, leaf area, SPAD index, dry weight of roots, shoot and total, shoot and root length and biomass. The extent of reductions in the values of all measured traits, except for root length and dry weight, were higher in north local genotypes as compared to other tested groups. The reductions in total dry weight were 14.82, 5.80 and 2.67 percent for north local, north improved and genotypes from center of Iran, respectively. There was significant variation among genotypes in response to nitrogen deficiency. Nitrogen efficiency was highest in Fajr and Khazar within north improved genotypes, in Hassani and Kazemi within north local genotypes and in Line2 Firozan within genotypes from center of Iran. However, the lowest values for nitrogen efficiency were achieved in Nemat and Shirodi within north improved genotypes, in Tarommantaghe and Ahlami Tarom within north local genotypes and in Zayandehrud within genotypes from center of Iran. Results showed that correlation between shoot dry weight (as plant yield) with number of tillers and plant leaf area were higher under N deficiency (r= 0.74 and r= 0.57) than under nitrogen sufficiency (r = 0.13 and r = 0.41) conditions.