بررسی تجمع و جذب فلزات سنگین توسط کاهو در یک خاک تیمار شده با ضایعات معدنی کارخانجات سرب و روی

صنایع تولید کننده سرب و روی از لحاظ زیست‌محیطی یکی از صنایع پُرخطر شناخته ‌شده‌ اند. در این پژوهش، 15 نمونه پسماند (کیک) از کارخانه سرب و روی زنجان جمع‌آوری شده و براساس نوع و غلظت فلزات سنگین، شش نمونه برای افزودن به خاک انتخاب شدند. در خاک‌های تیمار شده با کیک‌های مختلف، گیاه کاهو کشت شد. پس از برداشت گیاه، شاخص‌های رویشی گیاه، غلظت فلزات سنگین در ریشه و برگ گیاه و همچنین غلظت قابل جذب فلزات سنگین در خاک تحت کشت اندازه‌گیری شد. این پژوهش در قالب طرح کاملاً تصادفی انجام شد، به‌گونه‌ای که شش نوع کیک در سه سطح (0/25، 0/5 و 1 درصد) در سه تکرار و با سه نمونه شاهد (بدون افزودن کیک) مورد آزمایش قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بیشترین میزان آلودگی در غلظت کل فلزات سنگین به ترتیب مربوط به کادمیم (168333 میلی ‌گرم بر کیلو گرم)، روی (100000 میلی‌ گرم بر کیلوگرم)، آهن (91666 میلی ‌گرم بر کیلوگرم)، منگنز (25566 میلی ‌گرم بر کیلوگرم)، سرب (13483 میلی ‌گرم بر کیلوگرم) و نیکل (7966 میلی ‌گرم بر کیلوگرم) و در غلظت ‌های قابل جذب مربوط به منگنز (21400 میلی ‌گرم بر کیلوگرم)، روی (16400 میلی ‌گرم بر کیلوگرم)، کادمیم (4520 میلی ‌گرم بر کیلوگرم)، سرب (2371 میلی ‌گرم بر کیلوگرم)، نیکل (194 میلی ‌گرم بر کیلوگرم) و آهن (2/11 میلی ‌گرم بر کیلوگرم) بود. غلظت قابل جذب فلزات سنگین خاک‌های تیمار شده با کیک‌ها بر اثر جذب توسط گیاه کاهو در خاک کاهش یافت.

Evaluation of Uptake and Accumulation of Heavy Metals by Lettuce in Soil Treated with Inorganic Wastes of Lead and Zinc Factories

The leadzinc industries are known to be one of the highrisk industries in terms of the environmental issues. In this research, 15 samples of waste (cake) from Zanjan Lead and Zinc Factory were collected and six samples were selected for adding to soil according to type and concentration of heavy metals. Then, lettuce was planted in soil samples treated with different cakes. After harvesting the plants, the plant growth indices, concentration of heavy metals in plant roots and leaves, and available concentration of heavy metals in the cultivated soil were measured. This research was carried out as a completely randomized design, in which, six types of cakes were tested at three levels (0.25, 0.5 and 1%) with three replicates and three control samples (without adding the cakes). Results indicated that the highest amount of pollution for total concentration of heavy metals was related to Cd (168333 mg/kg), Zn (100000 mg/kg), Fe (91666 mg/kg), Mn (25566 mg/kg) Pb (13483 mg/kg) and Ni (7966 mg/kg), and for available concentration of heavy metals was related to Mn (21400 mg/kg), Zn (16400 mg/kg), Cd (4520 mg/kg), Pb (2371 mg/kg), Ni (194 mg/kg) and Fe (11.2 mg/kg). Available concentration of heavy metals in soils treated with cakes was reduced by uptake of these metals by lettuce