تاثیر تنش خشکی و تیمارهای قارچ- ریشه آربوسکولار و ریزوبیوم بر غلظت عناصر غذایی ریشه، اندام هوایی و خاک در کشت نخود

نخود جزو گیاهان خانواده لگومینوز می باشد که توانایی برقراری رابطه همزیستی با باکتری مزوریزوبیوم سیسری و قارچ های میکوریز آربسکولار را دارد. به منظور بررسی اثر قارچ میکوریز آربسکولار (گلوموس موسه‫ی و گلوموس اینترارادیسز) و باکتری مزوریزوبیوم سیسری در سه سطح رطوبتی (28% (رطوبت ظرفیت مزرعه)، 15% (مکش 5 بار) و 9% (مکش 10 بار)) بر غلظت عناصر غذایی ریشه و اندام هوایی نخود و خاک پس از برداشت گیاه، آزمایشی گلخانه ای در خاک استریل، در قالب طرح کاملاً تصادفی، به صورت فاکتوریل اجرا شد. نتایج نشان داد که میزان رطوبت تاثیر معنی داری بر پتاسیم ریشه، اندام هوایی و خاک پس از برداشت گیاه داشت؛ بیشترین اثر مثبت مربوط به تیمار رطوبت ظرفیت مزرعه بود. باکتری ریزوبیوم اثر معنی داری بر غلظت پتاسیم و نیتروژن ریشه، فسفر اندام های هوایی و آهن خاک داشت. قارچ میکوریز اثر معنی داری بر میزان فسفر ریشه داشت و بیشترین اثر مربوط به تیمار گلوموس موسه ی بود. اثر متقابل رطوبت و قارچ میکوریز بر فسفر ریشه و منگنز اندام های هوایی معنی دار شد و بیشترین اثر مربوط به تیمار گلوموس موسه ی در رطوبت ظرفیت مزرعه بود. اثر متقابل رطوبت و ریزوبیوم بر نیتروژن و فسفر ریشه، منگنز و آهن اندام های هوایی معنی دار شد و بیشترین اثر مربوط به تیمار حاوی ریزوبیوم در رطوبت ظرفیت مزرعه بود. اثر متقابل باکتری ریزوبیوم و قارچ میکوریز بر فسفر ریشه معنی دار شد و بیشترین اثر مربوط به تیمار حاوی ریزوبیوم و گلوموس موسه ی بود. بیشترین غلظت نیتروژن ریشه مربوط به تیمار تلفیق دو گونه قارچ میکوریز و مایه‫زنی شده با باکتری ریزوبیوم در سطح رطوبت ظرفیت مزرعه بود.

Effects of drought stress, arbuscular mycorrhizal fungi and rhizobium treatments on nutrients concentration of roots, areal parts and soil in chickpea cultivation

Chickpea (Cicer arientinum L.) is one of the Leguminosae family members that has symbiotic ability with Mesorhizobium ciceri bacteria and arbuscular mycorrhizal (AM) fungi. To evaluate the effect of AM fungi (Glomus mosseae, Glomus intraradices) and Mesorhizobium ciceri bacteria at three soil moisture levels [28% (field capacity), 15% (5 bar suction) and 9% (10 bar suction)] on nutrients concentration of roots, areal parts of chickpea and postharvest soil, a greenhouse factorial experiment was conducted, arranged as a completely randomized design, in sterilized soil. Results showed that moisture content had significant effect on potassium (K) concentration of roots, areal parts and postharvest soil; the highest positive effect of moisture was at field capacity level. Rhizobium bacteria had significant effect on concentration of K and nitrogen (N) of the roots, phosphorus (P) of the areal parts, and postharvest iron (Fe) concentration in the soil. AM fungi had significant effect on root P concentration of the roots; the highest effect was related to Glomus mosseae. Interaction of moisture and AM fungi was significant on concentration of root P and areal parts manganese (Mn); the highest effect was related to Glomus mosseae treatment at field capacity moisture level. Interaction of moisture and rhizobium bacteria was significant on concentration of root N and P, and areal parts Mn and Fe; the highest effect was related to rhizobium treatment at field capacity moistute level. Interaction of AM fungi and rhizobium bacteria was significant on root P concentration; the highest effect was related to rhizobium and Glomus mosseae treatment. The highest root N concentration was related to combination of AM fungi and inoculation with rhizobium treatment at field capacity moisture level.