مقایسه تطبیقی و تحلیل سطوح توسعه یافتگی مناطق روستایی در سال های 1375 و1385 با استفاده از تحلیل عاملی و خوشه ای (نمونه موردی: استان کردستان)

با توجه به روند فزاینده شهری شدن جهان و از جمله ایران در آینده، توجه به سکونتگاههای روستایی برای توسعه متوازن و آمایش محیط و نیز بستر سازی شکل گیری جامعه شهری پایدار فردا بسیار ضروری و غیر قابل اجتناب است و به منظور رسیدن به بهینه ترین شیوه های مداخله و توزیع عادلانه خدمات، توجه به وضع موجود سکونتگاهها و تعریف اولویتها در محور های مختلف امری لازم است. برنامه ریزی برای نواحی مختلف، از نظر توسعه و توازن وبرخورداری هر چند هم در بالاترین سطح توسعه قرار گرفته باشند، امری لازم و ضروری است. از آنجا که توسعه مفهومی چند بعدی است که در خود، تجدید سازمان نظام اجتماعی- اقتصادی را به همراه دارد، بررسی سطوح و ابعاد مختلف توسعه و آگاهی از میزان برخورداری نواحی مختلف می تواند گامی موثر و اساسی در این تجدید سازمان و برنامه ریزی باشد. این امر نه تنها از بعد روستایی ، بلکه از جنبه منطقه‌ای دارای اهمیت است. این پژوهش با استفاده از روش های اسنادی- تحلیلی انجام گرفته و رویکرد حاکم بر آن از نوع کاربردی به دنبال روشن ساختن تفاوت‌های منطقه‌ای در زمینه شاخص‌های گوناگون توسعه است. شاخص های مختلفی در ابعاد بهداشتی- درمانی، آموزشی، زیربنایی، تسهیلات و تاسیسات، اجتماعی- فرهنگی و غیره در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است که با استفاده از تکنیک های آماری از جمله تحلیل عاملی، تحلیل خوشه ای و تلفیق نتایج به دست آمده و تشکیل پایگاه داده سیستم اطلاعاتی جغرافیایی (gis) سطوح توسعه یافتگی مناطق روستایی استان کردستان در دو بازه آماری 1375 و 1385 تعیین شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که در سال 1375 سکونتگاههای روستایی کامیاران، بیجار و سقز بالاترین میزان برخورداری از شاخص های توسعه، سکونتگاههای روستایی قروه، سنندج و دیواندره در سطح میانی و سکونتگاههای روستایی مریوان و بانه در پایین ترین سطح برخورداری از شاخص های توسعه قرار دارند. همچنین نشان می دهد که در سال 1385 سکونتگاههای روستایی شهرستان های بیجار، قروه و سنندج بالاترین میزان برخورداری از شاخص های توسعه، سکونتگاههای روستایی کامیاران، دیواندره و سروآباد در سطح میانی و سکونتگاههای روستایی شهرستان های مریوان، سقز و بانه در پایین ترین سطح برخورداری از شاخص های توسعه قرار دارند. سطوح و سرانه زمین کشاورزی، موقعیت شهرستان در ارتباط با راه های اصلی و مرکزیت و میزان دور افتادگی شهرستان از مسیرهای ارتباطی اصلی، اقتصاد متمرکز شهری و نسبت شهری بودن جمعیت، موقعیت جغرافیایی و موقعیت مرزی؛ ناهمواری ها و ویژگی های محیطی را می توان از عمده علل موثر بر میزان برخورداری سکونتگاههای روستایی استان کردستان نام برد. بنابراین شهرستانهای نزدیک به مناطق شرقی استان که به مسیرهای اصلی ارتباطی نزدیک‌ترند از وضعیت مطلوب‌تری در مقایسه با شهرستان‌های مرزی و کوهستانی برخوردارند.