آبخیزداری و کنترل فرسایش خندقی رهیافتی برای توسعه پایدار روستایی؛ مطالعه موردی: روستای قرناق در استان گلستان

فرسایش خاک در ایران یکی از مخاطرات بزرگ تهدیدکننده سکونتگاه‌های روستایی است. فرسایش خندقی، نقش قابل‌توجهی در تخریب سرزمین به‌ویژه در مناطق نیمه‌خشک و خاک‌های لسی با چسبندگی پایین دارد. هدف از این تحقیق، بررسی آثار اجرای سازه‌های آبخیزداری بر کیفیت زندگی و جلوگیری از مهاجرت روستائیان و میزان رضایت آن‌ها از اجرای سازه‌های آبخیزداری و همچنین عملکرد سازه‌های مکانیکی در کنترل فرسایش خندقی و کاهش آسیب‌پذیری از‌طریق بررسی‌های کتابخانه‌ای، زمین‌شناسی، ژئومورفولوژیکی و مشاهدات میدانی خندق‌ها و سازه‌های مکانیکی آبخیزداری اجرا‌شده است که به بررسی آثار فیزیکی و محیطی اجرای سازه‌ها پرداخته شده و درنهایت با تکمیل پرسش‌نامه، آثار اجرای سازه‌های آبخیزداری بر کیفیت زندگی روستائیان در جنبه‌های اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و محیطی مطالعه شده است. روستای موردمطالعه در منطقه کوهستانی شرق استان گلستان و در زیرحوزه شوردره حوزه آبریز قرناوه رودخانه گرگانرود در مختصات جغرافیایی 55/67 طول شرقی و 37/71 عرض شمالی واقع شده است. باتوجه‌به بررسی‌های صورت‌گرفته، آثار اجرای طرح‌های آبخیزداری در جنبه‌های اجتماعی، اقتصادی، کالبدی و محیطی کیفیت زندگی ساکنین روستا تاثیر قابل‌توجهی گذاشته و علاوه بر ایجاد رضایت کامل از اجرای سازه‌های آبخیزداری، باعث افزایش تولیدات دامی، کشاورزی و احداث باغ گردیده و مهاجرت معکوس به روستا را شکل داده است. باتوجه‌به نحوه انجام اجرای سازه‌های آبخیزداری در این روستا که با برگزاری کلاس‌های توجیهی - آموزشی به ساکنین و بهره‌بردان بوده و باعث افزایش کارایی سازه‌ها، بهبود کیفیت زندگی و افزایش میزان رضایت ساکنین شده است، پیشنهاد می‌شود در سکونتگاه‌های روستایی درگیر مخاطره فرسایش خندقی، مطالعه، اجرا و بهره‌برداری طرح‌های آبخیزداری از‌طریق مشارکت اهالی صورت گیرد.  

watershed management and moat erosion control is an approach to sustainable rural development (case study of qernaq village in golestan province)

soil erosion in iran is one of the major threats to rural settlements. trench erosion has a significant role in land degradation, especially in semi-arid areas and loose soils with low adhesion. the purpose of this study was to investigate the effects of watershed management structures on quality of life and prevent the migration of villagers and their satisfaction with the implementation of watershed management structures as well as the performance of mechanical structures in controlling moat erosion and reducing vulnerability through library surveys. geology, geomorphology and field observations of ditches and mechanical watershed management structures have been performed to study the physical and environmental effects of the implementation of structures and finally by completing a questionnaire of the effects of watershed management structures on the quality of life of villagers in social aspects. economic, physical and environmental have been studied. the study village is located in the mountainous region of east golestan province and in shourdareh sub-basin of qarnaveh catchment area of ​​gorganrood river in geographical coordinates of 55.67 east longitude and 37.71 north latitude. according to the studies, the effects of watershed management projects in social, economic, physical and environmental aspects have a significant impact on the quality of life of villagers and in addition to providing full satisfaction with the implementation of watershed management structures, increase livestock production, agriculture and garden construction. and has formed a reverse migration to the village. considering the implementation of watershed management structures in this village, which has been held by holding orientation-educational classes for residents and exploiters and has increased the efficiency of structures, improved quality of life and increased residents’ satisfaction, it is recommended in rural settlements involved in the risk of moat erosion, study, implementation and operation of watershed management projects through the participation of residents.