بازدهی عملکردی نظام پیکربندی مسکن معاصر بر مبنای گونه‌شناسی انتظام فضای داخلی؛ مطالعه موردی: مجتمع‌های مسکونی شهر شیراز

علی‌رغم انتقادات پراکنده از مبانی فلسفی و ریاضی نظریه نحو فضا و بحث‌های مداوم درباره کاربرد آن، این روش یک ابزار مفهومی قدرتمند برای تحلیل محیط ساخته‌شده است. مسئله اصلی تحقیق حاضر پاسخ به این پرسش است که انتظام فضایی مسکن معاصر شهر شیراز به لحاظ نحوی دارای چه ویژگی‌هایی است و تاثیرگذاری این ویژگی‌ها در بازدهی عملکردی مسکن به چه صورت است؟ بنابراین، تشخیص ترکیب‌بندی فضا ازطریق مطالعه پلان‌های معماری یکی از منابع مهم است. برای این منظور، 384 پلان مسکونی برداشت و بر اساس آن الگوهای انتظام فضایی مسکن به لحاظ شکلی (دارای دو وجه انتظام مرکزی و انتظام محوری) و فضایی شناسایی شد. سپس از هر الگو 15 نمونه مورد تحلیل نرم‌افزاری قرار گرفت و گراف‌های توجیهی آن ارائه شد. در مرحله سوم تحلیل نهایی بر اساس متغیرهای (پیوستگی و عمق) و درنهایت ارزش فضایی در هر نمونه مبنا انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه‌وتحلیل‌های انجام‌شده در این پژوهش، رابطه مثبت بین الگوی پیکربندی فضایی و سطح کارایی عملکرد چیدمان‌های مسکن معاصر را ازطریق یک روش مقایسه‌ای تحلیلی اثبات می‌کند. بررسی‌های تحقیق حاضر نشان داد با وجود فضاهای تقسیم و گره‌های میانی، ساختار بوته‌ای، و با توالی عملکردی فضاها، ساختار درختی نحو آغاز می‌شود. ازنظر فضایی، جنبه مهمی از نظریه نحو فضا معتقد است که ازنظر منطقی و ریاضی، چیدمان فضاها می‌تواند بر کارایی عملکردی فضا تاثیرگذار باشد. با‌توجه‌به داده‌های به‌دست‌آمده می‌توان نتیجه گرفت که چیدمان خانه‌های مرکزی ازنظر کمّی و آماری کارآمدتر در نظر گرفته می‌شوند. بر این اساس، چنانچه رفتارهای مشارکتی و تعاملات اجتماعی بالا مدنظر باشد، نظام‌های مرکزی که دارای گره‌های متعدد و حلقه‌های فضایی بیشتر، عمق کمتر و یکپارچگی بالاتری هستند، از رفتارهای مشارکتی بیشتری حمایت می‌کنند که این ویژگی با فرهنگ خانواده ایرانی سازگاری مطلوبی دارد. 

the functional performance of the contemporary housing system based on the typology of organizing the interior space; a case study: residential complexes in the city of shiraz

despite scattered criticisms of the philosophical and mathematical foundations of the theory of spatial syntax and ongoing discussions about its application, this method has proven to be a powerful conceptual tool for analyzing the built environment. the main objective of this research is to answer the question of what characteristics the spatial order of contemporary housing in shiraz has from a syntactic perspective, and how these characteristics influence the functional performance of housing. therefore, identifying the spatial composition through the study of architectural plans is an important source. for this purpose, 384 residential plans were collected, and based on them, spatial order patterns were identified in terms of form (having both central and axial order) and space. then, 15 samples were analyzed using software analysis, and their justification graphs were presented. in the final stage, a final analysis was conducted based on variables (continuity and depth), and ultimately the spatial value in each sample was evaluated. the results of the analyses conducted in this study demonstrate a positive relationship between the spatial configuration pattern and the functional performance level of contemporary housing layouts, through a comparative analytical method. the present research indicates that, despite the presence of division spaces and central nodes, the structure starts with a bushy configuration and a sequential performance of spaces. from a spatial perspective, it is believed that the arrangement of spaces can have a significant impact on the functional performance of those spaces, both logically and mathematically. based on the obtained data, it can be concluded that centrally located houses are considered more efficient quantitatively and statistically. therefore, if high levels of participatory behaviors and social interactions are desired, central systems with multiple nodes and more spatial loops, less depth, and higher coherence are more supportive of such behaviors, which aligns well with iranian family culture.