تهیه نقشه حساسیت‌پذیری سیلاب با رویکرد مبتنی برahp -gis؛ مطالعه موردی: حوزه آبخیز الموت‌رود

نقشه حساسیت به سیلاب اقدامی نرم یا غیرسازه‌ای و منبعی جامع برای پیش‌بینی و جلوگیری از آثار مخرب سیلاب در سراسر جهان به‌ویژه در مناطقی با پبشینه وقوع سیلاب‌های مکرر، است. این نقشه‌ها برای بسیاری از حوزه‌های آبخیز کشورهای درحال‌توسعه تاکنون تهیه نشده و وجود ندارند. ازآنجایی‌که هنوز درک درستی از عوامل اصلی ایجادکننده سیلاب وجود ندارد، بنابراین این مخاطره همچنان به‌عنوان یک مشکل حل‌نشده در سطح جهان باقی مانده است. این تحقیق با بهره‌گیری از فرایند تحلیل سلسله‌مراتبی (ahp) و نرم‌افزارpro  arcgis پاسخی به برخی پارامترهای ایجادکننده سیلاب و آثار آن بر حساسیت به سیلاب در حوزه آبخیز الموت‌رود ارائه می‌دهد. بدین منظور ابتدا مجموعاً چهار پارامتر به‌عنوان عوامل موثر بر وقوع سیلاب در این حوضه به ترتیب فاصله از رودخانه، بارندگی سالیانه، شیب و کاربری اراضی، در سامانه اطلاعات جغرافیایی آماده‌سازی شده و پس از ایجاد ماتریس زوجی و انجام رتبه‌بندی، درنهایت وزن نهایی عوامل تهیه شدند. از ترکیب همه این پارامترهای ایجادکننده سیلاب بر اساس وزن و رتبه آن‌ها، نقشه پهنه‌بندی خطر سیلاب به دست آمد. بر این اساس منطقه موردمطالعه به پنج پهنه خطر طبقه‌بندی شده است. 7/3 درصد و 8/2 درصد وسعت حوضه به ترتیب در پهنه‌های خطر خیلی زیاد و خطر زیاد قرار گرفته است. این نقشه نسبت به داده‌های سیلاب تاریخی گردآوری‌شده در منطقه موردمطالعه و بهره‌گیری از روش ارزیابی آماری ماتریس درهم‌ریختگی، به‌طور دقیق ارزیابی شد و نتایج موید دقت بالای نقشه تولید شده است. یافته‌های این تحقیق می‌تواند در پیدا کردن درک مناسبی از مشکل فعلی سیلاب در این حوضه، شناسایی علل واقعی آن و برنامه مدیریت آب سودمند واقع گردد.

preparing a flood vulnerability map using gis-ahp approach; case study: alamut rood river basin

a flood vulnerability map is a comprehensive tool for predicting and preventing the destructive effects of floods worldwide, especially in areas with a history of recurrent floods. these maps have not been prepared for many river basin in developing countries and do not currently exist. as there is still a lack of proper understanding of the main factors contributing to flooding, this hazard remains an unresolved issue on a global scale. this research aims to provide insights into the parameters contributing to flooding and their impacts on flood vulnerability in the alamut-rood river basin, using the analytic hierarchy process (ahp) and arcgis pro software. as the result, four parameters were identified as factors influencing the occurrence of floods in the alamut-rood river basin, namely distance from the river, annual rainfall, slope, and land use. these parameters were prepared in a geographic information system (gis) and after creating a pairwise matrix and conducting ranking, the final weights of the factors were determined. by combining all these flood-causing parameters based on their weights and rankings, a flood hazard zoning map was generated. based on this, the study area was classified into five hazard zones. 7.3% and 8.2% of the watershed area were classified as very high and high hazard zones respectively. this map was accurately evaluated using historical flood data collected in the study area and by employing the analytic hierarchy process (ahp) statistical evaluation method, and the results confirmed the high accuracy of the produced map. the findings of this research can contribute to gaining a proper understanding of the current flood issue in this river basin, identifying its underlying causes, and developing effective water management plans.