کاربست نظریه قابلیت‌های محیط جهت خلوت‌گزینی ساکنین در مسکن معاصر؛ مطالعه موردی: آپارتمان‌های مسکونی کوتاه مرتبه در شهر تهران

امروزه با افزایش نرخ رشد جمعیت و بالا رفتن قیمت زمین و مسکن، مساحت آپارتمان‌های مسکونی در کلان‌شهرها کاهش یافته که منجر به تعرض به خلوت و حریم شخصی ساکنین آپارتمان‌ها گردیده است. بااین‌حال ازآنجایی‌که باید قابلیتی در محیط وجود داشته باشد که یک رفتار در آن محیط تحقق یابد، می‌توان از هر یک از قابلیت‌های موجود در محیط به‌منظور خلوت‌گزینی بهره جست. این پژوهش با رویکردی ترکیبی و بر اساس روش توصیفی - تحلیلی و پیمایشی به بررسی ماهیت خلوت و چگونگی تحقق آن ازطریق نظریه قابلیت‌های محیطی می‌پردازد. در این پژوهش این پرسش مطرح است که چگونه می‌توان از نظریه قابلیت‌های محیط به‌منظور خلوت‌گزینی ساکنین آپارتمان‌های مسکونی کوتاه مرتبه بهره جست؟ که به‌منظور پاسخ به پرسش اصلی تحقیق پس از مطالعات کتابخانه‌ای و بررسی مبانی نظری، تعدادی نمونه مطالعاتی انتخاب و به بررسی وضع موجود در آنان از منظر امکان‌سنجی کاربست نظریه قابلیت‌های محیط به‌منظور خلوت‌گزینی پرداخته شد. در ادامه بر اساس مولفه‌های تنظیم‌شده بر پایه مطالعات کتابخانه‌ای و وضع موجود در نمونه‌های موردمطالعه، پرسش‌نامه‌های تخصصی در اختیار جامعه آماری متخصص قرار داده شد. روش تجزیه‌وتحلیل داده‌ها در این بخش با استفاده از آزمون t-test، فریدمن، تحلیل عاملی و روش مدل‌سازی معادلات ساختاری است که در این بخش از پژوهش از دو نرم‌افزار smartpls3 و spss22 استفاده شده است. یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که بعد «فرهنگی - اجتماعی» با میانگین رتبه‌ای 2/43 بیشترین تاثیر را از منظر چگونگی خلوت‌گزینی و تحقق آن در مسکن از سوی ساکنین ایفا می‌کند. در ادامه بعد «کالبدی» با میانگین رتبه‌ای 2/01 و بعد معنایی با میانگین رتبه‌ای 1/56 به ترتیب بعد از بعد «فرهنگی - اجتماعی» بیشترین تاثیر را بر خلوت‌گزینی ساکنین آپارتمان‌های مسکونی کوتاه مرتبه ‌ایفا می‌کند. بر اساس نتایج تحقیق، یکی از علل تنزل کیفیت خلوت‌گزینی ساکنین توجه صرف طراحان به ویژگی‌های عملکردی در طراحی و عدم توجه به ویژگی‌های فرهنگی و الگوهای رفتاری آنان است. 

application of environmental affordance theory for residents' solitude selection in contemporary housing: case study of short-term residential apartments in tehran city

with the increase in population growth and rising land and housing prices, the size of residential apartments in major cities has decreased, leading to intrusion into the privacy and personal space of apartment residents. however, since there needs to be an environment that allows for certain behaviors to occur, one can utilize the existing capabilities of the environment for privacy selection. this study adopts a combined approach and utilizes descriptive-analytical and exploratory methods to examine the nature of privacy and how it can be achieved through the theory of environmental capabilities. the research question posed in this study is how one can utilize the theory of environmental capabilities to achieve privacy selection in low-rise residential apartments. to answer the main research question, after conducting library studies and reviewing theoretical foundations, a number of case studies were selected and their current situation was examined from the perspective of feasibility assessment using the theory of environmental capabilities for privacy selection. in continuation, based on the regulated components and the existing situation in the case studies, specialized questionnaires were provided to the statistical community. the data analysis method in this section utilized t-test, friedman test, factor analysis, and structural equation modeling, using smartpls3 and spss22 software. the research findings indicate that the cultural-social dimension has the highest impact with an average rank of 2.43 in terms of privacy selection and its realization in housing by residents. following that, the physical dimension with an average rank of 2.01 and the semantic dimension with an average rank of 1.56 have the most influence on the privacy selection of residents in low-rise residential apartments, after the cultural-social dimension. according to the research results, one of the reasons for the decline in the quality of privacy selection by residents is the designers’ focus on functional features in design and neglecting cultural features and behavioral patterns.