ارائه مدل ارزیابی خطر سیل در استان همدان به‌منظور رده‌بندی آسیب‌پذیری و پیامدهای محتمل در مراکز جمعیتی

امروزه مدیریت بحران، ارزیابی ریسک سوانح و تحلیل مولفه‌های آن (خطر و تهدید، آسیب‌پذیری و پیامد) به‌منظور تعریف اقدامات پیشگیری، کاهش آثار و حتی آمادگی جهت پاسخ بهنگام در مواجهه با انواع سوانح بیش از قبل موردتوجه است. در حال حاضر هرچند محققین و سازمان‌های بین‌المللی ذی‌ربط با‌توجه‌به پیچیدگی مدیریت ریسک، سعی در ارائه روش‌هایی برای ارزیابی ریسک، تحلیل آسیب‌پذیری و رده‌بندی پیامدهای موثر در یک سیستم در مواجهه با سوانح نموده‌اند، لیکن اکثر روش‌ها بر مبنای اهداف محققین و شاید به‌صورت سلیقه‌ای (بر حسب دقت و راحتی کار) انتخاب می‌گردد. بر این اساس، این تحقیق با نگاه تطبیقی به برخی از روش‌های موجود و انتخاب روشی مناسب، با هدف ارائه مدل ارزیابی خطر سیل در استان همدان به‌منظور رده‌بندی آسیب‌پذیری و پیامدهای محتمل در مراکز جمعیتی انجام گرفته است. لذا ابتدا با استفاده از روش کتابخانه‌ای و تجزیه‌وتحلیل یافته‌های مطالعات موجود و بررسی تطبیقی آن‌ها، روش مناسب برای استان همدان به‌صورت ترکیبی از روش توزیع گمبل، مدل k میانگین و خوشه‌بندی فازی پارامترهای تاثیرگذار، است. در این روش با پیاده‌سازی و ترکیب لایه‌های استاندارد پارامترهای تاثیرگذار ازطریق ahp فازی و لایه خطر سیل که ازطریق ماتریس استانداردشده نظرات کارشناسان در نرم‌افزار gis به دست آمده، نقشه خطر سیل تهیه و سپس مراکز جمعیتی (شهرها) طبقه‌بندی می‌شوند. در ادامه با اجرای روش، رده‌بندی مراکز در معرض خطر استان همدان به ترتیب شهرهای همدان، ملایر، تویسرکان، نهاوند، اسدآباد، کبودرآهنگ، رزن، بهار، فامنین و قروه درگزین به دست آمد. لذا شهر همدان به‌عنوان مرکز استان همدان در پهنه ریسک نسبی زیاد تا خیلی زیاد قرار گرفته و با‌توجه‌به تراکم جمعیت بالا نسبت به سایر شهرهای استان، در اولویت برآورد دقیق ریسک، تحلیل آسیب‌پذیری و اقدامات کاهشی قرار دارد. 

presenting a flood hazard assessment model in hamedan province to classify vulnerability and possible consequences in population centers

today, crisis management, risk assessment of disasters, and analysis of their components (risk and threat, vulnerability, and consequence) are of greater importance than ever before in defining preventative measures, reducing the effects, and even preparing for timely response to various disasters. although international researchers and organizations have tried to provide methods for risk assessment, vulnerability analysis, and classification of effective impacts in a system facing disasters, considering the complexity of risk management, most methods are chosen based on the researchers’ purposes and perhaps on a subjective basis (based on accuracy and ease of work). accordingly, this research was conducted with a comparative approach to some existing methods and by selecting an appropriate method with the aim of presenting a risk assessment model for floods in hamedan province to classify vulnerabilities and potential impacts in population centers. this is particularly relevant in the field of urban planning. therefore, initially using a library method and comparative analysis of existing studies, a suitable method for hamedan province was found to be a combination of the gumbel distribution method, k-mean model, and fuzzy clustering of influential parameters. in this method, by implementing and combining standard layers of influential parameters through fuzzy ahp and flood risk layer obtained through standardized matrix of experts’ opinions in gis software, a flood risk map is prepared, and then population centers (cities) are classified. continuing the implementation of the method, the classification of centers at risk in hamedan province resulted in the cities of hamedan, malayer, tuyserkan, nahavand, asadabad, kabudrahang, razan, bahar, famennin, and ghorveh dargazin in descending order. therefore, hamedan city as the center of hamedan province is located in a relatively high to very high risk zone, and due to its high population density compared to other cities in the province, it is a priority for accurate risk assessment, vulnerability analysis, and mitigation measures.