ارزیابی آسیب‌پذیری کالبدی مساکن خانوارهای روستایی در برابر سیل؛ مطالعه موردی: شهرستان درگز

ایران چهارمین کشور سیل‌خیز جهان ازنظر آسیب‌پذیری در مواجهه با سیل است و استان خراسان رضوی هم که در شمال شرق ایران واقع شده است در خطر نسبی بالای سیل قرار دارد و سالانه شاهد وارد آمدن خسارات ناشی از سیل در این استان هستیم. به‌طوری‌که این استان در تعداد حوادث سیل، رتبه اول و در خسارت‌ها رتبه سوم و در تلفات جانی رتبه ششم را در کشور دارا است، لذا سیل سالانه موجبات وارد آمدن خسارات فراوانی به روستائیان به‌ویژه در بخش مسکونی می‌گردد. پژوهش حاضر آسیب‌پذیری کالبدی مساکن خانوارهای روستایی شهرستان درگز در مواجهه با سیل را موردبررسی قرار می‌دهد. روش تحقیق، در این پژوهش توصیفی تحلیلی و مبتنی بر پیمایش میدانی است. سازه آسیب‌پذیری مسکن در 6 مولفه جسم، محتوا، روبنا، زیربنا، فضای معیشتی، تاسیسات و تجهیزات به کمک 18 شاخص در طیف لیکرت کمی شده است. پایایی پرسش‌نامه محقق‌ساخته نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 0.96 و مطلوب ارزیابی گردید. در این مطالعه، از میان تمام روستاهای درگیر سیل، در سطح شهرستان، تعداد 9 روستا که از بیشترین آسیب‌پذیری در مواجهه با سیل در سطح شهرستان درگز برخوردار بودند به‌عنوان نمونه انتخاب شدند. به‌طور مجموع این روستاها دارای 1514 واحد مسکونی هستند که به کمک فرمول کوکران 225 واحد از میانشان به‌عنوان نمونه تعیین گردید. در انتها بعد از بررسی‌ها، نتایج نشان داد از میان مولفه‌های موردبررسی، میانگین آسیب‌پذیری زیربنا یا فونداسیون با عدد 2.55، بیشتر از سایر مولفه‌ها است. اگرچه میزان آسیب‌پذیری کالبدی مساکن خانوارهای روستایی شهرستان درگز در مواجهه با سیل با میانگین 2.16 کمتر از میانه نظری و در حد کم تا متوسط ارزیابی شده است، اما میزان خسارت واردشده به 38 خانوار موردبررسی، بالای 50 درصد است که رقم پایینی نیست. ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ‌ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻛﺎﻣﻞ از ﺧﻄﺮ ﺳﻴﻼب امکان‌پذیر نیست، زﻳﺴﺘﻦ در ﻛﻨﺎر ﺳﻴﻼب و اﻋﻤﺎل سیاست‌های مناسب برای کاهش آسیب‌پذیری مسکن اﻣﺮی ﺿﺮوری اﺳﺖ.

assessing the physical vulnerability of rural households to floods; case study: dargaz county

iran is the fourth flood-prone country in the world in terms of vulnerability to floods, and khorasan-razavi province, in the north-east of iran, is at a relatively high risk of flooding that suffer from damage caused by floods every year. this province is the first in the number of floods, the third in damage, and the sixth in casualties in the country, therefore, the annual flood causes extensive damage to the villagers, especially in the residential area. the present study examines the physical vulnerability of houses of rural households in dargaz county in facing floods. the research method is descriptive, analytical, and based on field survey. the housing vulnerability structure is quantified in 6 components of body, content, superstructure, infrastructure, living space, facilities, and equipment using 18 indicators in the likert spectrum. the reliability of the questionnaire was evaluated using cronbach’s alpha coefficient of 0.96 and favorable. in this study, out of all the villages affected by floods in the county, 9 villages that were most vulnerable to floods in dargaz county were selected as samples. in total, these villages have 1514 residential units, of which 225 were selected as samples using cochran’s formula. the results showed that among the examined components, the average vulnerability of the infrastructure or foundation with a number of 2.55 is higher than other components. although the level of physical vulnerability of houses of rural households in dargaz county in the face of floods has been evaluated with an average of 2.16 less than the theoretical average and in the low to medium range, the amount of damage caused to 38 surveyed households is over 50%, which is not a low figure. since it is not possible to completely protect against the flood risk, it is necessary to implement appropriate policies to reduce housing vulnerability when living in a flood-prone area.