بررسی میزان راندمان عملکردی در معماری خانه‌های دوره‌ی پهلوی اول ایران بر اساس شاخص‌های نحوی فضا در منطق فازی؛ مطالعه موردی: شهر شیراز

مفهوم راندمان عملکردی فضا در معماری خانه‌های مسکونی به معنی به حداقل رساندن میزان نفوذ فعالیت‌های غیرمرتبط بر یکدیگر و نیز سازمان‌دهی فضایی فعالیت‌های مرتبط در کنار یکدیگر است؛ به‌طوری‌که بهره‌وری مناسب آن‌ها در گرو خدمات‌رسانی بهینه به یکدیگر است. بر این اساس، این پژوهش درصدد آن است تا به بررسی میزان راندمان عملکردی در معماری خانه‌های دوره‌ی پهلوی اول ایران بر اساس شاخص‌های نحوی فضا در منطق فازی بپردازد و شهر شیراز نیز به‌عنوان نمونه‌ی موردی، انتخاب گردیده است. ازآنجایی‌که متغیرهای مستقل پژوهش، شاخص‌های کیفی و نحوی فضا در منطق فازی و متغیر وابسته‌ی پژوهش، میزان راندمان عملکردی هستند؛ راهبرد پژوهش، ترکیبی از نوع پیمایشی است. ازاین‌رو، مجموعه اطلاعات استخراج‌شده‌ی روش نحو یا چیدمان فضا به‌صورت نمره‌ی حاصل از روابط نحوی و اطلاعات استخراج‌شده از مفاهیم کیفی منتج‌شده از منابع و اسناد تاریخی و کتابخانه‌ای و نمود آن‌ها در شاخص‌های نحوی موردسنجش و ارزیابی قرار گرفته و آنگاه می‌توان با استفاده از نرم‌افزار متلب و مجموع اعداد به‌دست‌آمده برای هر خانه در رویکرد ترکیبی نحوی محتوایی، به تحلیل مفهوم راندمان عملکردی پیکره‌بندی فضایی پرداخته و میزان آن را سنجید. نتایج نشان می‌دهند که خانه‌های افشاریان (گونه‌ی a. حیاط + چهار‌طرف‌ساخت)؛ صداقتی (گونه‌ی b. حیاط + سه‌طرف‌ساخت)؛ مستغنی (گونه‌ی c. حیاط + دوطرف‌ساخت l شکل)؛ رزمجو (گونه‌ی d. حیاط + دوطرف ساخت دو جبهه‌ی متقابل) و ذاکری (گونه‌ی e. حیاط + یک‌طرف‌ساخت)، به ترتیب دارای میزان راندمان عملکردی بیشتر و به‌تبع آن، در نظام »حرکتی فضا « که با »قابلیت دسترسی « معرفی شد، دارای قابلیت دسترسی بیشتر و انعطاف‌پذیری بیشتر؛ در نظام »عرصه‌بندی فضا « که با »قابلیت نفوذپذیری « معرفی شد، دارای میانگین عمق نسبی کمتر و نفوذ‌پذیری بیشتر؛ و در نظام »کارکردی فضا « که با »قابلیت انعطاف‌پذیری « معرفی شد، دارای هم‌پیوندی بیشتر و مرتبه‌ی نسبی کمتر و یکپارچگی بیشتر و تفکیک کمتر هستند.

Investigating the functional efficiency in the architecture of houses in the First Pahlavi period of Iran based on syntactic indicators of space in fuzzy logic; case study: Shiraz City

The concept of functional efficiency of space in the architecture of residential houses means minimizing the influence of unrelated activities on each other and also the spatial organization of related activities; so that their proper productivity depends on optimal service to each other. Accordingly, this study seeks to investigate the degree of functional efficiency in the architecture of houses in the first Pahlavi period of Iran based on the syntactic indicators of space in fuzzy logic and the city of Shiraz has been selected as a case study. Since in this research, the independent variables are qualitative and syntactic indicators of space in fuzzy logic and the dependent variable is the functional efficiency; the research strategy is a combination of survey types. Therefore, the set of information extracted from the syntactic method or spatial arrangement as a score obtained from syntactic relations and information extracted from qualitative concepts derived from historical and library sources and documents and their appearance in syntactic indicators are evaluated. Then, using MATLAB software and the sum of the obtained numbers for each house in a syntacticcontent approach, the concept of functional efficiency of spatial configuration can be analyzed and measured. The results show that Afsharian house (type A. courtyard + foursided), Sedaghati house (type B. yard + threesided), Mustaghni house (type C. yard + doublesided Lshaped), Razmjoo house (type D. courtyard + bilateral reciprocal) and Zakeri house (type E. courtyard + onesided), respectively, have higher functional efficiency and, consequently, in the space circulation system introduced with accessibility , has greater accessibility and more flexibility; in the space zoning system introduced with permeability has a lower relative depth average and higher permeability; and in the functional space system introduced with flexibility have more interconnection and less relative rank, more integration and less separation.