بررسی نقش قوانین و مقررات معماری و شهرسازی در فرایند طراحی نقشه‌های «مصوب و اجرایی» با تاکید بر دیدگاه طراحان معمار؛ مطالعه موردی: طراحان معمار شاغل در سازمان نظام‌مهندسی استان قم

مقررات ملی ساختمان در اغلب کشورها به‌عنوان جزئی از قوانین و یک موضوع مهم حرفه‌ای فراروی بسیاری از گروه‌های دست‌اندرکار ساخت‌وساز ازجمله مهندسین و معماران است. علاوه بر شکل‌گیری نقشه‌های ساختمانی با عنوان‌هایی مانند نقشه‌های مصوب که با مهر و امضای طراح موجود است و به تایید شهرداری و سازمان نظام‌مهندسی رسیده، نقشه‌های دیگری هم تهیه می‌شود که در اجرا از آن‌ها استفاده می‌شود و موسوم به نقشه‌های اجرایی هستند. ازآنجاکه در تمامی قوانین مشخص‌شده و حتی در کمیسیون ماده‌ی 100 شهرداری‌ها، نقشه‌های مصوب ملاک بررسی و ارزیابی میزان مطابقت نقشه‌های ساختمانی با قوانین و مقررات قرار می‌گیرند؛ مغایرت به‌وجود‌آمده بین نقشه‌های مصوب و اجرایی باعث شکل‌گیری تخلف و عدم رعایت ضوابط و قوانین معماری و شهرسازی شده است. برای جلوگیری از تخلفات ساختمانی لازم است ماهیت این مسئله و علل وقوع تخلفات از هر جهت موردبررسی قرار گیرد. پژوهش حاضر ازنظر هدف، کاربردی و ازلحاظ روش، توصیفی، علّی، همبستگی و پیمایشی بوده و داده‌ها به روش کتابخانه‌ای و میدانی از طریق توزیع پرسش‌نامه جمع‌آوری شده است. بر اساس یافته‌های پژوهش دو نوع نگرش وجود دارد: اول »نگرش درآمدزایی شهرداری‌ها به پدیده‌ی تخلف ساختمانی، تلقی کردن جریمه به‌عنوان منبع درآمد، ناکارآمدی سیستم نظارت بر ساخت‌وسازها « و دوم »نگرش طراحان معمار در بررسی چهار عامل اصلی طراحی (فرم، عملکرد، اقتصاد و زمان)، انگیزه‌ی کسب سود بیشتر مالکان با افزایش سطح اشغال، آزادی عمل طراحان در نقشه‌های اجرایی به‌واسطه‌ی عدم قبول مسئولیت، کنترل کمتر مراجع صدور پروانه روی نقشه‌های اجرایی و ... « که از مهم‌ترین عوامل شکل‌گیری نقشه‌های اجرایی است. بر همین اساس مشخص شد که بین افزایش تعداد نقشه‌های اجرایی با افزایش تخلفات ساختمانی رابطه و همبستگی وجود دارد. بنابراین تامین منابع درآمدی پایدار، بهبود سیستم نظارت بر ساخت‌وساز شهرداری‌ها ونیز بهبود وضعیت بوروکراسی اداری صدور پروانه در شهرداری‌ها و قانونمند کردن نقشه‌های ساختمانی می‌تواند به کاهش تخلفات ساختمانی کمک کند.

Investigating the role of architectural and urban planning rules and regulations in the process of designing approved and executive plans with emphasis on the views of architects; Case study: Architect designers working in the Qom Construction Engineering Organization

National building regulations in most countries are part of the law and an important professional subject for many construction professionals, including engineers and architects. In addition to construction plans with titles such as approved plans that are available with the seal and signature of the designer and approved by the municipality and the Construction Engineering Organization, other plans are prepared that are used in the implementation and are called executive plans. Since it is specified in all the regulations and even in the Article 100 Commission of the municipalities of Iran, the approved plans are the criterion for reviewing and evaluating the degree of compliance of the construction plans with the laws and regulations. Thus, the discrepancy between the approved and executive plans has led to the formation of violations and noncompliance with the rules and regulations of architecture and urban planning. In order to prevent construction violations, it is necessary to study the nature of this issue and the causes of violations in every way. This study is applied research in terms of purpose, and descriptive, causal, correlational and survey in terms of method. Data was collected by library and field methods through the distribution of questionnaires. Based on the research findings, there are two types of attitudes: The first attitude is municipalities #39; revenuegenerating towards the phenomenon of construction violations, considering fines as a source of revenue, and the inefficiency of the construction monitoring system. The second is the attitude of architectural designers in examining the four main design factors (form, performance, economy, and time), the motivation of owners to make more profit by increasing the lot coverage, designers #39; freedom of action in executive plans due to nonresponsibility, less control of licensing authorities on executive plans, etc. Accordingly, it was found that there is a relationship and correlation between increasing the number of executive plans and increasing construction violations.Therefore, providing sustainable revenue sources, improving the municipal construction monitoring system, improving the licensing bureaucracy in municipalities, and legalizing building plans can help reduce construction violations.