الگوها و اصول کالبدی خانه‌های سنتی کاشان

خانه‌های سنتی در طول زمان و به‌صورت تجربی برای رسیدن به کارایی بیشتر، به اصول و الگوهایی دست یافته‌اند که به‌صورت پیدا یا پنهان در همۀ خانه ها تکرار می‌گردند و موجب می‌شوند به بهترین شکل با فرهنگ و اقلیم منطقه هماهنگ باشند. برخی از آن‌ها در محدودۀ مکانی یا زمانی بزرگ‌تر و برخی در محدودۀ کوچک‌تر استفاده می‌گردند. هدف از این پژوهش، شناخت و بررسی اصول و الگوهای کالبدی خانه‌های سنتی شهر کاشان و ارائۀ مصادیق آن است. نوع پژوهش کاربردی و کیفی است و با روش توصیفی و تحلیلی بر اساس مصداق‌پژوهی انجام یافته است. داده‌های این پژوهش از طریق برداشت‌های میدانی و مراجعه به منابع مکتوب گردآوری شده‌اند. جامعۀ بررسی‌شده، خانه‌های سنتی کاشان و محدودۀ مکانی آن، باروی جلالی و بازۀ زمانی آن، قاجاریه و پهلوی اول است. مورد پژوهی شامل هشت خانه‌اند که به‌صورت تصادفی از مجموعه خانه‌های میراث فرهنگی انتخاب شده‌اند.یافته‌های این پژوهش در سه الگوی اصلی از یکدیگر تفکیک شده‌اند: الگوی ارتباط با پیرامون و شهر؛ الگوی سازماندهی فضایی و شکل‌گیری؛ الگوی زیستی و عملکردی. این الگوها در مجموع شامل هشت اصل می‌گردند: هماهنگی با بافت زمینه؛ سادگی بدنۀ خارجی؛ فضای منفی هستۀ شکل‌دهنده؛ انسجام فضای مثبت؛ سازمان فضایی ترتیبی و مفصلی؛ محرمیت؛ تنوع فضای عملکردی؛ جبهه‌های متعدد برای فعالیت‌های مختلف. نتایج این پژوهش بیانگر نحوۀ شکل‌گیری خانه‌ها بر اساس الگوها و اصول ذکرشده‌اند که از حیاط شروع می‌شوند و تا ارتباط با شهر به‌صورت رفت‌وبرگشت تکامل پیدا می‌کنند. این تحقیق می‌تواند با تبیین این اصول زمینه را برای شناخت سایر اصول و الگوهای شکل‌دهندۀ خانه‌های سنتی هموار سازد.

Patterns and physical principles of traditional houses in Kashan

To reach greater efficiency, traditional houses have experimentally achieved principles and patterns over time that are repeated explicitly or implicitly in all houses. Providing great harmony with the culture and climate of the region, some of these principles are used in a larger spatial or temporal range and some in a smaller range.The study aims to identify and study the principles and physical patterns of traditional houses in Kashan by providing examples. The research is applied and qualitative and uses descriptive and analytical methods based on case studies. Data collection was conducted through field surveys and studying written sources. The scope of the study is the traditional houses of Kashan in Jalali fort during the Qajar and First Pahlavi period. The case study consists of eight houses that were randomly selected from the collection of houses of the Kashan Cultural Heritage Organization.The findings of this study are categorized into three main patterns: the pattern of relationships with the surroundings and the city, the pattern of spatial arrangement and formation, the pattern of activity and functions. These patterns include eight principles: in harmony with the context, simplicity of the external body, negative space as a forming center, coherence of the positive space, sequential and articular spatial arrangement, confidentiality, variety of functional spaces, and multiple sides for different activities. The results of this research show how houses are formed based on the mentioned patterns and principles starting from the courtyard and evolving to the relationships with the city back and forth. By explaining these principles, this research can pave the way for recognizing other principles and patterns that shape traditional houses.