دستیابی به الگوی طراحی مسکن روستایی؛ مطالعۀ موردی: روستای طزره دامغان

معماری روستایی ایران به‌لحاظ ماهیت کارکردی و پاسخ‌گو‌بودن به نیازهای انسانی، مجموعه‌ای همگن را با هویت کالبدی خاص تشکیل می‌دهد که هویت آن از مفهوم سکونت و شیوۀ زیست در روستا نشئت می گیرد. با ورود تکنولوژی به عرصۀ زندگی روستایی و تغییرات ساختار اجتماعی و اقتصادی، الگوی معماری مسکن روستایی دستخوش دگرگونی و تحول گردیده است و امروزه اکثر خانه‌های روستایی با شرایط اقلیمی و زیستی و سبک زندگی روستایی متناسب نیستند. در این میان، معماری بومی و اصیل روستایی ارزش‌های پایداری دارد که می‌تواند پس از شناسایی و تحلیل، به‌عنوان الگویی مناسب در طراحی مسکن امروزی روستا استفاده شوند. از‌این‌رو، هدف اصلی پژوهش حاضر، دستیابی به الگوی طراحی مسکن روستایی است. این پژوهش از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ روش، توصیفی‌تحلیلی است. برای این منظور، پس از مطالعۀ منابع کتابخانه‌ای در حوزۀ مسکن روستایی، ابتدا عوامل موثر در شکل‌گیری مسکن روستایی مشخص شده‌اند و سپس به‌وسیلۀ مطالعات میدانی، در روستای طزره دامغان بررسی شده‌اند. نتایج پژوهش نشان می‌دهند در روستای طزره، عوامل اقتصادی و نوع معیشت خانواده در مساحت و تعداد ریزفضاهای توده و حیاط و ورودی تاثیرگذارند و وجود فضای معیشتی طویله، امکان انعطاف‌پذیری مسکن روستایی را در گذر زمان فراهم کرده است. همچنین عوامل اجتماعی و فرهنگی در فرم نما، سلسله‌مراتب ورودی، نحوۀ قرارگیری توده نسبت به حیاط و تعداد خانوارهای ساکن یک خانه موثرند. عوامل محیطی حاکم بر روستای طزره نیز در جهت‌گیری توده، شکل‌گیری پلکانی توده و حیاط، تعداد و وسعت بازشوها، تعداد طبقات، حوزه‌بندی فضاها و نوع مصالح تاثیرگذارند. در ادامه، پنج الگوی شاخص مسکن روستای طزره معرفی شده‌اند و سپس مشخصه‌های کالبدی‌عملکردی در ریزفضاها و اجزای معماری این الگوها تحلیل گردیده‌اند. در نهایت، با تحلیل الگوهای شاخص معماری قدیم روستای طزره، استخراج الگو در قالب چهارچوبی کالبدی‌عملکردی ارائه شده است که با توجه به محیط اقلیمی روستا و نظام اجتماعی و اقتصادی روستاییان است و می‌تواند برای طراحی مسکن معاصر روستا استفاده شود.

Achieving a rural housing design Pattern (Case study: Tazareh village of Damghan)

Rural architecture of Iran in terms of functional nature and response to human needs, forms a homogeneous complex with a special physical identity whose identity derives from the concept of living and living in the village. With the advent of technology in rural life and changes in social and economic structure, the pattern of rural housing architecture has changed and evolved and today most rural houses are not adapted to the climatic conditions, biological and rural lifestyle. Meanwhile, the indigenous and original rural architecture has sustainable values ​​that can be identified and analyzed, as a suitable model in the design of modern housing in the village. Therefore, the main purpose of this study is to achieve a rural housing design model. This research is applied in terms of purpose and descriptiveanalytical in terms of method. For this purpose, after studying the library resources in the field of rural housing, first the effective factors in the formation of rural housing have been identified and then by field studies, in a case study of Tazreh village in Damghan. The results show that in Tazareh village, economic factors and the type of family livelihood are effective in the area and number of microspaces of the mass, yard and entrance and the existence of long living space has provided the possibility of flexibility of rural housing over time. Social and cultural factors also affect the form of the facade, the entrance hierarchy, the location of the mass in relation to the yard and the number of households living in a house. Environmental factors governing the village of Tazreh have also been influential in the direction of the mass, the formation of the mass of the mass and the yard, the number and width of openings, the number of floors, the zoning of spaces and the type of materials. In the following, five models of housing index of Tazreh village are introduced and then the physicalfunctional characteristics in the microspaces and architectural components of these models are analyzed. Finally, by analyzing the patterns of the old architectural index of Tazreh village, the model extraction is presented in the form of a physicalfunctional framework that is due to the climatic environment of the village and the social and economic system of the villagers and can be used to design contemporary housing.